Tổn thương thận cấp tính

Định nghĩa tổn thương thận cấp tính

Tổn thương thận cấp (AKI) khi chức năng thận suy giảm một cách đột ngột. Điều này sẽ làm mất cân bằng muối nước, điện giải trong cơ thể. Nếu tình trạng này gây ra toan chuyển hóa hoặc quá tải muối sẽ ảnh hưởng tới hoạt động bình thường của các cơ quan khác, ví dụ: tim, phổi, não, cơ, mắt, v.v… Nếu chức năng lọc của thận giảm, sẽ có thể dẫn đến tình trạng ứ dịch gây phù chân, hoặc khó thở.
Tổn thương thận cấp khác với bệnh thận mạn tính (CKD) là một quá trình tổn thương thận tiến triển từ từ trong nhiều năm.
AKI rất dễ xảy ra ở những bệnh nhân nằm viện. Tỉ lệ này xấp xỉ 1/5. Bệnh thậm chí còn phổ biến hơn ở những bệnh nhân nằm điều trị tại đơn vị chăm sóc đặc biệt.
AKI thường xảy ra trên những bệnh nhân trên 65 tuổi. Những người mắc phải bệnh nặng và đang điều trị tại bệnh viện thì có nhiều nguy cơ cao mắc phải AKI. Bệnh có thể xảy ra với những người đang được phẫu thuật, nhất là người lớn tuổi. Bệnh cũng có thể xảy ra ở những người được chỉ định chụp Xquang có sử dụng thuốc cản quang chứa iốt.
Một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc tổn thương thận cấp tính:

• Lớn tuổi
• Đái tháo đường, suy tim hoặc bệnh gan
• Đang điều trị bù dịch
• Nhiễm trùng nặng (ví dụ, từ một nhiễm trùng tiết niệu, nhiễm trùng hô hấp hoặc nhiễm trùng da)
• Một số loại thuốc. Ví dụ:
  
  • Thuốc kháng viêm non-steroid (NSAID) như ibuprofen, diclofenac hoặc naproxen
  • Một số thuốc hạ huyết áp hoạt động trên thận
  • Một số thuốc kháng sinh aminoglycoside (như gentamycin)
  • Thuốc lợi tiểu
• Mất nước.
• Bệnh thận mạn.
• Đã từng tổn thương thận cấp trước đó.

Trẻ em cũng có thể mắc phải AKI. Trong những trường hợp:

• Tiêu chảy nặng
• Ung thư máu
• Điều trị bù dịch
• Huyết áp thấp
• Bệnh lý khác về thận như Viêm cầu thận cấp
• Nhiễm trùng nặng

Phân loại tổn thương thận cấp

Tổn thương thận cấp chia làm 3 loại:
Trước thận- do thận đáp ứng với tình trạng giảm thể tích tuần hoàn, cấu trúc thận còn nguyên vẹn.
Tại thận- do tình trạng viêm, thiếu máu hoặc chất gây độc thận, cấu trúc và chức năng thận bị tổn thương.
Sau thận: do tắt nghẽn đường tiết niệu.

Những triệu chứng của tổn thương thận cấp tính

Có thể không có triệu chứng rõ ràng. Thường chỉ biểu hiện triệu chứng của bệnh lý đang điều trị. Các triệu chứng có thể xảy ra bao gồm:

• Giảm lượng nước tiểu so với bình thường
• Mệt mỏi, nôn ói
• Chán ăn
• Khó thở
• Phù chân hoặc các bộ phận khác của cơ thể

Nguyên nhân tổn thương thận cấp tính

Có rất nhiều nguyên nhân có thể gây ra AKI. Trong một số trường hợp sẽ có nhiều hơn một nguyên nhân.

Trước thận

Giảm thể tích dịch:

• Qua thận: thuốc lợi tiểu, đa niệu
• Qua đường tiêu hóa: nôn ói, tiêu chảy
• Qua da: bỏng, hội chứng Stevens- Johnson
• Xuất huyết
• Viêm tụy cấp

Giảm cung lượng tim:

• Suy tim
• Thuyên tắc phổi
• Nhồi máu cơ tim cấp
• Bệnh van tim nặng

Giãn mạch:

• Nhiễm trùng
• Sốc phản vệ

Co tiểu động mạch đến:

• Tăng canxi máu
• Thuốc: NSAIDs, amphotericin B. Thuốc cản quang, …
• Hội chứng gan thận

Dãn tiểu động mạch đi:

• Suy tim
• Suy gan
• Nhiễm trùng

Tại thận

Mạch máu thận:

• Tắc động mạch thận do huyết khối, thuyên tắc, bóc tách, viêm mạch máu
• Thuyên tắc tĩnh mạch thận
• Bệnh mạch máu nhỏ- TTP, HUS, đông máu nội mạch lan tỏa (DIC), tiền sản giật
• Tăng huyết áp ác tính

Cầu thận:

• Kháng thể kháng màng đáy thận- Hội chứng Goodpasture
• Viêm cầu thận: lupus ban đỏ hệ thống, viêm cầu thận hậu nhiễm, viêm cầu thận tăng sinh màng nguyên phát
• Ống thận: nguyên nhân thường do thiếu máu hoặc độc chất
• Ly giải khối u, tán huyết nội mạch, aminoglycoside, acyclovir, thuốc cản quang, lithium, methotrexate,…

Sau thận

• Nhiễm trùng nặng.
• Tắc nghẽn hệ tiết niệu.
• Mất nước.
• Xuất huyết nặng.
• Tụt huyết áp.
• Thuốc (xem phần trước).
• Bệnh lý tại thận.
• Các thuốc cản quang được sử dụng trong scan và X-quang.

Chẩn đoán tổn thương thận cấp tính

Để chẩn đoán AKI cần làm các xét nghiệm nước tiểu và xét nghiệm máu. Bác sĩ cũng sẽ đánh giá lượng nước tiểu của bạn. Trong hầu hết trường hợp nước tiểu ít. Sử dụng que nhúng nước tiểu để kiểm tra protein, tế bào máu, và đường trong nước tiểu. Xét nghiệm này có thể hỗ trợ xác định nguyên nhân. Xét nghiệm creatinin máu để đánh giá chức năng lọc của thận. Nồng độ creatinin máu tăng trên giới hạn bình thường có nghĩa là chức năng lọc các chất thải của thận giảm sút.
Siêu âm là xét nghiệm hình ảnh để tìm kiếm những vị trí tắc nghẽn và đánh giá tình trạng tắc nghẽn của hệ tiết niệu.
Có thể cần thực hiện một số xét nghiệm khác để tìm ra nguyên nhân AKI. Bao gồm xét nghiệm máu, Scan hoặc chụp X-quang.

Phân độ tổn thương thận cấp theo RIFLE

GFR: tốc độ lọc qua cầu thận
Định nghĩa và phân độ tổn thương thận cấp theo AKIN ( Acute Kidney Injury Network)
AKIN định nghĩa tổn thương thận cấp khi chức năng thận giảm đột ngột (trong vòng 48 tiếng), có một trong 3 biểu hiện sau:

• Creatinin máu tăng hơn 0,3 mg/dL ( ≥ 26,4 µmol/L)
• Creatinin máu tăng ≥ 50% ( gấp 1,5 lần giá trị bình thường)
• Nước tiểu giảm < 0,5 mL/ kg/h trong vòng hơn 6 giờ