Thoái hóa khớp háng

Thoái hóa khớp háng là gì ?

Cũng như các khớp chịu tải khác, khớp háng cũng có nguy cơ bị 'hao mòn' do quá trình thoái hóa. Thoái hóa khớp (hư khớp) là bệnh phổ biến nhất của khớp háng. Hậu quả của trình thoái hóa khớp háng là lớp sụn nhẵn bóng bao bọc đầu chỏm xương đùi và mặt trong của ổ cối bị mòn dần, đến lúc mất hết lớp sụn, bệnh nhân đau, đi lại rất khó khăn.
Thoái hoá khớp háng có thể nguyên phát hoặc thứ phát. Thoái hóa khớp háng nguyên phát thường gặp ở người trên 50 tuổi thường do quá trình thoái hóa tự nhiên của cơ thể. Thoái hóa khớp háng thứ phát hay sảy ra sau những chấn thương hoặc những biến dạng gặp phải như: gãy cổ xương đùi, trật khớp háng…
Ở Việt Nam, thoái hóa khớp háng ít gặp hơn so với thoái hóa cột sống và khớp gối.

Triệu chứng, biểu hiện thoái hóa khớp háng

 

Triệu chứng lâm sàng

Triệu chứng cơ năng (là biểu hiện do người bệnh mô tả)

• Đau thường xuất hiện từ từ, tăng dần, đau ở vùng bẹn lan xuống mặt trước đùi, có đau ở vùng trên mông, lan xuống mặt sau đùi. Một số trường hợp chỉ đau ở mặt trước đùi và khớp gối mà không đau ở vùng háng.
• Đau tăng khi đi lại nhiều, đứng đau, thay đổi tư thế, giảm khi nghỉ ngơi.
• Thay đổi thời tiết có thể gây tăng đau, hạn chế vận động.
• Giai đoạn đầu bệnh nhân khó làm một số động tác: như ngồi xổm, trèo lên ghế, ngồi kiểu cưỡi ngựa…
• Giai đoạn sau mức độ tăng dần, đi khập khiểng, phải chống gậy…

Triệu chứng thực thể (do cán bộ y tế khám thấy)

• Bề ngoài ít thay đổi, có thể thấy chân ở tư thế bất thường (Hơi co gấp).

Ảnh minh họa

• Cơ đùi và mông teo (nếu bệnh kéo dài)
• Khám các động tác vận động thấy hạn chế (nhất là động tác duỗi và quay)
• Khi tổn thương nhiều các động tác đều hạn chế và chân không duỗi thẳng được lúc nằm ngửa.
• Tìm điểm đau: ấn vào vùng bẹn (tam giác Scarpa), hoặc phần mềm trên mông thấy đau nhiều.
• Đo chiều dài hai chân, bên tổn thương có thể ngắn hơn.

Triệu chứng cận lâm sàng

Chụp Xquang khớp háng thấy các dấu hiệu:

• Hẹp khe khớp.
• Đặc xương dưới sụn: thấy cả trên chỏm xương đùi và trên ổ cối xương chậu, trong phần xương đặc thấy một số hốc nhỏ tròn hoặc hình trứng đường kính 2 – 3 mm, có thể to hơn và thông vào ổ khớp.
• Mọc gai xương: gai mọc ở giới hạn ngoài của sụn khớp, thường thấy ở các vị trí như phần mái của ổ cối, quanh lổ dây chằng tròn, phần giữa ổ cối.
• Biến dạng khớp: thương tổn thoái hóa nặng có thể biến dạng chỏm xương đùi và ổ cối xương chậu, nhưng không bao giờ có hình ảnh dính khớp hoàn toàn.
• Chụp Xquang khớp háng giúp tìm nguyên nhân hư khớp háng thứ phát.

Nguyên nhân thoái hóa khớp háng

Nguyên phát

Khoảng 50% bệnh nhân hư khớp háng là nguyên phát tức là do quá trình thoái hóa tự nhiên

Thứ phát

• Do các cấu tạo bất thường của khớp háng và chi dưới.
• Chứng sai khớp bẩm sinh
• Chứng chỏm khớp dẹt là hậu quả của loạn sản sụn xương đầu xương đùi (Bệnh Legg – Perthes – Calvé ).
• Chứng ổ cối lồi vào sâu, chứng chân thấp cao, chân quẹo.
• Các bệnh của khớp bao gồm: Viêm khớp do thấp (Viêm khớp dạng thấp, viêm cột sống dính khớp …); viêm khớp nhiễm khuẩn (lao, mủ); bệnh khớp do chuyển hóa như đái tháo đường, Goutte, bệnh khớp do bệnh ưa chảy máu, bệnh huyết sắc tố, bệnh khớp do nội tiết như tuyến cận giáp, bệnh hoại tử chỏm xương đùi vô khuẩn, di chứng chấn thương, nghề nghiệp …

Yếu tố nguy cơ gây thoái hóa khớp háng

Thoái hóa khớp háng dễ xảy ra hơn ở những người có tiền sử gia đình đã có người bị thoái hóa khớp háng.
Nguy cơ thoái hóa khớp háng sẽ cao hơn ở người bắt đầu có tuổi, người béo phì, người nghiện rượu, thuốc lá hoặc người đã từng bị chấn thương vùng khớp háng trước đó.
Tuy nhiên bệnh thoái hóa khớp háng cũng có thể xẩy ra ở bệnh nhân không hề có yếu tố nguy cơ nào.

Chẩn đoán thoái hóa khớp háng

Dựa vào triệu chứng lâm sàng

• Đau khớp háng, hạn chế vận động như đã mô tả phần 'triệu chứng lâm sàng'

Chụp Xquang

• Thấy hình ảnh tổn thương đã mô tả phần 'triệu chứng' như hẹp khe khớp hoặc biến dạng khớp…

Điều trị thoái hóa khớp háng

Nội khoa

• Tạo điều kiện để khớp háng được nghỉ ngơi (giảm cân, hạn chế đi bộ…)
• Tập vật lý trị liệu theo liệu trình, tập các môn thể thao nhẹ nhàng như tập aerobic dưới nước, đi xe đạp…
• Sử dụng thuốc giảm đau chống viêm không steroid
• Ngủ đủ giấc
• Khi đau nhiều, nên sử dụng một cây gậy trợ đỡ.

Phẫu thuật

• Điều trị bằng phẫu thuật khi tình trạng thoái hóa khớp háng đã ở giai đoạn nặng, bệnh nhân đau cả khi nghỉ ngơi, vào ban đêm, hoặc trên phim Xquang chỏm xương đùi đã biến dạng.
• Thay khớp háng là phẫu thuật phổ biến nhất, giúp người bệnh nhanh hết đau, sớm trở lại cuộc sống sinh hoạt gần như bình thường.
• Tập phục hồi chức năng sau thay khớp háng đóng vai trò quan trọng, giúp bệnh nhân sớm lấy lại biên độ khớp, sớm phục hồi tình trạng teo cơ hoặc tránh teo cơ.

Phòng ngừa thoái hóa khớp háng

1. Duy trì cân nặng hợp lý
Người thừa cân, béo phì cần có chế độ ăn uống, tập luyện hợp lý để giảm cân, giúp sự quá tải cho hệ xương khớp, nhất là khớp gối và cột sống. Các nghiên cứu cho thấy khi cơ thể tăng thêm 1kg thì cột sống phải gánh thêm 4kg.
2. Không lạm dụng thuốc có corticoide
3. Tránh các chấn thương gãy cổ xương đùi, trật khớp háng
4. Tránh các tư thế gây tác động mạnh đến khớp: Cần hạn chế các động tác, tư thế làm việc có hại cho khớp như xách nặng, khuân vác nặng, ngồi, đứng, làm việc không đúng tư thế quá lâu
5. Luyện tập thể thaoTập đều đặn vào buổi sáng các bài khởi động khớp hay chơi thể dục thể thao ở mức độ vừa phải sẽ có tác dụng tốt cho khớp và cho cả nhiều cơ quan khác như tim mạch, hô hấp.