Thiếu máu cục bộ đường ruột

Tìm hiểu về thiếu máu đại tràng cục bộ

• Thiếu máu cục bộ đường ruột có thể ảnh hưởng đến ruột non, ruột già hoặc cả hai.
• Thiếu máu cục bộ đường ruột là một tình trạng nghiêm trọng có thể dẫn đến tử vong.
• Thiếu máu cục bộ đường ruột có thể gây đau và làm hạn chế chức năng của nó. Trong trường hợp nghiêm trọng, mất lưu lượng máu đến ruột có thể dẫn đến mô ruột bị hoại tử.

Thiếu máu đường ruột cục bộ

Thiếu máu đại tràng cục bộ: là loại phổ biến nhất, xảy ra khi dòng máu đến đại tràng chậm lại. Nó có thể xảy ra ở bất kỳ độ tuổi nào và thường ở người lớn trên 60 tuổi.
Các dấu hiệu và triệu chứng của thiếu máu đại tràng cục bộ bao gồm chảy máu trực tràng và đau quặn nhẹ, đột ngột ở bụng bên trái. Một số nguyên nhân gây thiếu máu đại tràng cục bộ:

• Xơ vữa động mạch
• Hạ huyết áp kết hợp suy tim, phẫu thuật lớn, chấn thương hoặc sốc
• Cục máu đông trong động mạch cấp máu cho đại tràng
• Tắc ruột do thoát vị, sẹo mô hoặc khối u
• Phẫu thuật phụ khoa
• Các rối loạn khác ảnh hưởng đến mạch máu như viêm mạch, lupus hoặc thiếu máu hồng cầu hình liềm
• Sử dụng cocaine hoặc methamphetamine
• Những bài tập thể dục mạnh như chạy đường dài

Thiếu máu mạc treo cấp: ảnh hưởng tới ruột non, khởi phát đột ngột và có thể do một cục máu đông chặn động mạch mạc treo tràng trên. Đây là nguyên nhân phổ biến nhất của thiếu máu cục bộ cấp tính động mạch mạc treo và có thể được gây ra bởi suy tim sung huyết, loạn nhịp tim hoặc nhồi máu cơ tim.
Tắc nghẽn động mạch cấp máu cho ruột thường do xơ vữa động mạch. Đây là loại thiếu máu cấp có xu hướng xảy ra ở những người bị thiếu máu đường ruột cục bộ mãn tính.
Giảm lưu lượng máu do huyết áp thấp gây ra bởi sốc, suy tim, thuốc hoặc suy thận mãn. Điều này phổ biến hơn ở những người mắc bệnh nặng và những người có xơ vữa động mạch. Loại thiếu máu mạc treo cấp này gọi là thiếu máu cục bộ không do tắc nghẽn.

Mạc treo thiếu máu cục bộ

Thiếu máu mạc treo tràng cục bộ mãn tính còn được gọi là đau thắt ngực ruột, xảy ra do xơ vữa động mạch. Qúa trình diễn tiến bệnh xảy ra từ từ và có thể không cần điều trị cho đến khi ít nhất hai trong ba động mạch chính cung cấp máu cho ruột trở nên bị tắc nghẽn hoàn toàn. Một biến chứng nghiện trọng của thiếu máu mạc treo mạn tính là sự xuất hiện cục máu đông trong động mạch khiến dòng máu bị chặn đột ngột.
Thiếu máu xảy ra khi máu không thể tới ruột.
Một cục máu đông trong tĩnh mạch ngăn máu thiếu ôxy từ ruột trở về tim. Khi tĩnh mạch bị tắc nghẽn, máu tràn trong ruột gây sưng và chảy máu. Điều này được gọi là huyết khối tĩnh mạch mạc treo tràng trên nó có thể do:

• Viêm tụy cấp tính hoặc mãn tính
• Nhiễm trùng ổ bụng
• Ung thư đường tiêu hóa
• Bệnh đường ruột như viêm loét đại tràng, bệnh Crohn hoặc viêm túi thừa
• Rối loạn đông máu
• Chấn thương bụng.

Triệu chứng, biểu hiện của thiếu máu cục bộ đường ruột

Các dấu hiệu và triệu chứng của thiếu máu đường ruột cục bộ có thể phát triển đột ngột (cấp tính) hoặc có thể phát triển dần dần theo thời gian (mạn tính).
Các dấu hiệu và triệu chứng thiếu máu đường ruột cục bộ cấp tính bao gồm:

• Đột ngột đau bụng có thể từ nhẹ đến nặng
• Nhu cầu đi đại tiện cấp thiết
• Đau, chướng bụng
• Có máu trong phân
• Buồn nôn, nôn
• Sốt.

Các dấu hiệu và triệu chứng của thiếu máu đường ruột mạn tính bao gồm:

• Đau bụng hoặc đầy bụng xảy ra trong vòng 30 phút sau khi ăn và kéo dài 1-3 giờ
• Đau bụng tăng dần
• Sợ ăn do đau
• Sụt cân
• Tiêu chảy
• Buồn nôn, nôn.

Thiếu máu cục bộ đường ruột mạn tính có thể trở thành cấp tính, khi đó sẽ xảy ra triệu chứng đau bụng nghiêm trọng liên tục sau khi ăn nhiều tuần hoặc nhiều tháng.

Nguyên nhân thiếu máu cục bộ đường ruột

Đường ruột thiếu máu cục bộ có nhiều nguyên nhân tiềm tàng, bao gồm tắc nghẽn ở động mạch gây ra bởi một cục máu đông, hoặc thu hẹp của động mạch do sự tích tụ các mảng bám, như cholesterol.
Dù nguyên nhân gì gây ra, giảm lưu lượng máu trong tế bào đường tiêu hóa với ôxy không đủ. Trong điều kiện này, các tế bào trở nên yếu và chết. Nếu tổn thương trầm trọng, nhiễm trùng và hoại tử có thể là hậu quả. Nếu không được điều trị, ruột thiếu máu cục bộ có thể gây tử vong.
Thiếu máu cục bộ đường ruột thường được chia thành nhiều loại:

Đại tràng thiếu máu cục bộ (viêm đại tràng thiếu máu cục bộ)

Các loại phổ biến nhất của thiếu máu cục bộ ruột là đại tràng thiếu máu cục bộ, xảy ra khi máu chảy đến ruột già chậm lại. Nó thường xảy ra ở người lớn tuổi hơn 60, mặc dù nó có thể phát triển ở mọi lứa tuổi.
Các dấu hiệu và triệu chứng của thiếu máu cục bộ ruột bao gồm chảy máu trực tràng và bắt đầu đột ngột co cơ, đau nhẹ ở phía bên trái của bụng. Nguyên nhân gây giảm lưu lượng máu đến ruột già không phải luôn luôn rõ ràng, nhưng một số điều kiện có thể làm cho dễ bị thiếu máu cục bộ đại tràng:

• Sự tích tụ cholesterol trên thành động mạch (xơ vữa động mạch).
• Hạ huyết áp nguy hiểm kết hợp với suy tim, đại phẫu, chấn thương hoặc sốc.
• Một cục máu đông trong động mạch cung cấp máu cho đại tràng.
• Tắc nghẽn đường ruột do thoát vị, mô sẹo hoặc khối u.
• Phẫu thuật tim, mạch máu, đường ruột hoặc phụ khoa.
• Rối loạn khác có ảnh hưởng đến máu, chẳng hạn như viêm mạch máu (viêm mạch), lupus hay bệnh thiếu máu hồng cầu hình liềm.
• Một số loại thuốc, đặc biệt là thuốc co mạch, như một số thuốc điều trị bệnh tim mạch và chứng đau nửa đầu, thuốc nội tiết tố chẳng hạn như estrogen.
• Sử dụng ma túy methamphetamine.
• Những bài tập mạnh, chẳng hạn như chạy đường dài.

Viêm mạc treo thiếu máu cục bộ

Đây là loại thiếu máu cục bộ đường ruột thường ảnh hưởng đến ruột non. Nó khởi phát đột ngột và có thể là do:
Một cục máu đông ra khỏi vị trí từ trái tim và đi qua máu để ngăn chặn một động mạch, thường là cấp trên động mạch mạc treo ruột dẫn đến ruột. Đây là nguyên nhân phổ biến nhất của động mạch mạc treo tràng thiếu máu cục bộ cấp tính và có thể được gây ra bởi suy tim sung huyết, tim đập không đều (loạn nhịp tim) hay cơn đau tim.
Sự tắc nghẽn đó phát triển ở một trong các động mạch ruột chính và làm chậm hoặc ngừng chảy máu, thường là kết quả mảng chất béo (xơ vữa động mạch) ở thành động mạch. Đây là loại thiếu máu cục bộ bất ngờ, có xu hướng xảy ra ở những người bị thiếu máu cục bộ đường ruột mãn tính.
Suy giảm lưu lượng máu dẫn đến huyết áp thấp do sốc, suy tim, thuốc nhất định hoặc suy thận mãn tính. Điều này là phổ biến hơn ở những người có bệnh nghiêm trọng khác và những người có một mức độ xơ vữa động mạch. Có thể loại thiếu máu cục bộ mạc treo ruột cấp tính gọi là thiếu máu cục bộ, có nghĩa là nó không phải do tắc nghẽn mạch máu.

Mạc treo thiếu máu cục bộ mạn tính

Mạc treo ruột mạn tính thiếu máu cục bộ, cũng gọi là đau thắt đường ruột, là kết quả của sự tích tụ chất béo dọc theo thành động mạch (xơ vữa động mạch). Quá trình bệnh thường từ từ và có thể không cần điều trị cho đến khi ít nhất 2 trong 3 động mạch chính cung cấp máu cho ruột trở nên thu hẹp nghiêm trọng hoặc hoàn toàn bị nghẽn. Một biến chứng nguy hiểm tiềm tàng của thiếu máu cục bộ mạc treo ruột mãn tính là sự phát triển cục máu đông trong một động mạch bị bệnh, gây đột nhiên chặn dòng chảy máu (cấp tính mạc treo tràng thiếu máu cục bộ).

Thiếu máu cục bộ xảy ra khi khi huyết khối tĩnh mạch mạc treo

Một cục máu đông có thể phát triển trong mạch máu thoát ra khỏi ruột. Khi tĩnh mạch bị tắc nghẽn, tràn máu trong ruột, gây sưng và chảy máu. Điều này được gọi là huyết khối tĩnh mạch mạc treo ruột và nó có thể do:

• Cấp tính hoặc viêm mạn tính của tuyến tụy (viêm tụy).
• Nhiễm trùng ổ bụng.
• Ung thư hệ tiêu hóa.
• Bệnh đường ruột như viêm loét đại tràng, bệnh Crohn hoặc viêm túi thừa.
• Rối loạn làm cho máu dễ bị đông, chẳng hạn như thiếu protein thừa kế.
• Chấn thương bụng.
• Liệu pháp hormone sau mãn kinh.

Các yếu tố nguy cơ thiếu máu cục bộ đường ruột

Các yếu tố nguy cơ gây thiếu máu ruột bao gồm:

• Xơ vữa động mạch. Nếu như đã mắc những bệnh khác gây ra bởi xơ vữa động mạch như bệnh động mạch vành, bệnh mạch máu ngoại biên hoặc bệnh mạch máu não, thì nguy cơ thiếu máu ruột tăng. Nguy cơ bị xơ vữa động mạch xảy ra ở người lớn hơn 50 tuổi, hút thuốc lá hoặc cao huyết áp, tiểu đường, cholesterol cao.
• Huyết áp. Huyết áp cao quá hoặc thấp quá làm tăng nguy cơ thiếu máu ruột.
• Bệnh tim mạch. Suy tim sung huyết hoặc nhịp tim bất thường làm tăng nguy cơ.
• Thuốc. Một số thuốc làm tăng nguy cơ thiếu máu đường ruột cục bộ, bao gồm thuốc tránh thai và thuốc giãn mạch hoặc co mạch như thuốc dị ứng và thuốc đau nửa đầu.
• Rối loạn đông máu. Bệnh làm tăng nguy cơ cục máu đông có thể làm tăng nguy cơ thiếu máu ruột. Ví dụ như thiếu máu hồng cầu hình liềm và hội chứng kháng phospholipid.

Điều trị thiếu máu cục bộ đường ruột

Đại tràng thiếu máu cục bộ

Nếu được chẩn đoán thiếu máu cục bộ đại tràng, bác sĩ có thể khuyên nên dùng kháng sinh để điều trị hoặc ngăn ngừa nhiễm trùng. Bác sĩ cũng có thể điều trị các bệnh, như suy tim sung huyết hoặc rối loạn nhịp tim. Phải tránh các loại thuốc làm co mạch, như thuốc điều trị đau nửa đầu, thuốc nội tiết tố và một số thuốc điều trị bệnh tim. Đại tràng thiếu máu cục bộ cũng có thể tự khỏi.
Nếu ruột đã bị hư hỏng, có thể cần phải phẫu thuật để loại bỏ các mô hoại tử. Hoặc có thể cần phải phẫu thuật để nối tắt qua đoạn tắc nghẽn của một trong các động mạch đường ruột.

Viêm động mạch mạc treo thiếu máu cục bộ

Phẫu thuật có thể là cần thiết để loại bỏ một cục máu đông, để nối tắt qua đoạn động mạch tắc nghẽn, hoặc để sửa chữa hoặc cắt bỏ phần ruột bị hoại tử. Điều trị bao gồm thuốc để ngăn ngừa hình thành cục máu đông, tan cục máu đông hoặc làm giãn mạch máu.
Nếu chụp động mạch được thực hiện để chẩn đoán bệnh, nó có thể đồng thời loại bỏ cục máu đông hoặc để mở rộng động mạch hẹp - nong mạch.

Động mạch mạc treo thiếu máu cục bộ mãn tính

Điều trị phục hồi lưu lượng máu đến ruột. Bác sĩ phẫu thuật có thể nối tắt qua các động mạch bị thu hẹp hoặc mở rộng động mạch với điều trị nong mạch hoặc bằng cách đặt stent.

Thiếu máu cục bộ do huyết khối tĩnh mạch mạc treo ruột

Nếu ruột không có dấu hiệu của tổn thương, sẽ cần phải uống thuốc chống đông máu trong khoảng 3 - 6 tháng. Nếu xét nghiệm cho thấy bị rối loạn đông máu, có thể dùng thuốc chống đông máu trong phần còn lại của cuộc đời. Thuốc chống đông máu giúp ngăn ngừa hình thành cục máu đông. Nếu có dấu hiệu tổn thương đường ruột, có thể cần phải phẫu thuật để cắt bỏ các phần bị hoại tử.

Phòng ngừa thiếu máu cục bộ đường ruột

• Chọn một chế độ ăn uống đầy đủ các loại trái cây, rau và ngũ cốc. Tăng số lượng trái cây và rau ăn và làm giảm lượng đường, cholesterol và chất béo.
• Không hút thuốc: Nếu không hút thuốc, không bắt đầu. Nếu hút thuốc, làm việc với bác sĩ để tìm một chiến lược sẽ giúp dừng lại. Tư vấn, thuốc và các sản phẩm thay thế nicotine có thể được lựa chọn.
• Tập thể dục hầu hết các ngày trong tuần: Tăng số lượng tập thể dục mỗi ngày. Mục tiêu ít nhất 30 phút/ngày và càng tập nhiều ngày trong tuần càng tốt.
• Duy trì cân nặng khỏe mạnh: Nếu cân nặng khỏe mạnh, hãy duy trì nó bằng cách thực hiện hầu hết các ngày trong tuần. Nếu cần phải giảm cân, thảo luận với bác sĩ để đưa ra một kế hoạch sẽ giúp giảm cân từ từ. Tăng số lượng tập thể dục mỗi ngày và giảm số lượng calo ăn vào.

Thảo luận với bác sĩ để kiểm soát các bệnh khác. Nếu có huyết áp cao, cholesterol cao, bệnh tiểu đường hoặc bệnh khác làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch, hãy thảo luận với bác sĩ để kiểm soát các bệnh này.