Nói lắp ở trẻ em

**Nói lắp là bệnh thường gặp ở trẻ từ 2 - 5 tuổi với các biểu hiện ấp úng, không rõ lời, lặp lại là, trẻ bối rối căng thẳng. Nếu không được chữa trị sớm trẻ sẽ gặp rất nhiều khó khăn trong việc học và giao tiếp sau này. Vì vậy, bài viết này đề cập đến những thông tin về biểu hiện, nguyên nhân và cách khắc phục và chưa trị bệnh nói lắp ở trẻ để các bậc phụ huynh có thể tham khảo. **

Nói lắp là một tật do rối loạn ngôn ngữ, trong đó sự ấp úng khi nói khiến các từ phát ra chậm, kéo dài hoặc các từ được lặp đi, lặp lại. Nói lắp thường gặp ở các bạn nam nhiều hơn các bạn nữ, ở người thuận tay trái nhiều hơn người thuận tay phải.

https://encrypted-tbn1.gstatic.com/images?q=tbn:ANd9GcQfES7Q2qBw5UhFcdRRYGHUM2lZkgIgm_Z7cPHx-5CY6Loo6-IWhQ

(Ảnh minh họa)

Nói lắp có nhiều dạng, có thể xảy ra cùng lúc trong một câu: Ngập ngừng im lặng hồi lâu trước khi bắt đầu câu nói, câu nói bị đứt quãng nhiều lần, lặp lại một chữ nhiều lần, kéo dài một âm lâu như để chờ chuẩn bị âm kế tiếp.Khi chúng ta nói, có những kích thích tác động vào các bộ phận cảm thụ của lưỡi, môi, má và thanh quản. Các kích thích đó theo cơ quan phân tích lời nói đến vùng phân tích vận động của lời nói. Khi các bộ phận này không phối hợp được thật tốt với nhau thì lời nói phát ra sẽ khó khăn và sinh ra tật nói lắp. Người mắc tật này mặc dù biết rõ mình muốn nói câu gì nhưng khi phát âm thường phải lặp lại các âm nhiều lần hay kéo dài một âm lâu trước khi phát ra tiếng kế tiếp. Hiện tượng nói lắp thường hay gặp phải ở những người nói nhanh hay bị vấp.Ngoài việc khó thốt ra lời khi căng thẳng, phải gắng sức để nói, bối rối, lo lắng… Khi nói, những người nói lắp còn bị tinh thần gấp gáp, có khi lắc đầu, khoa chân, múa tay, trừng mắt, méo miệng, môi run, nói một câu phải tốn rất nhiều sức. Đặc biệt, khi bị người khác cười đùa, họ càng tỏ ra căng thẳng, nói không ra lời.

Bạn cần chú ý khi nhận thấy trẻ có những biểu hiện sau:

• Phải rất cố gắng mới có thể phát âm được.
• Nói nhát gừng, dằn mạnh từng tiếng.
•  Ngắt quãng rất lâu khi nói, phải dừng lại vài giây mới có thể nói tiếp những từ tiếp theo.
•  Câu nói ngắt quãng, một số từ lặp lại nhiều lần, ví dụ: mẹ ơi, con… con mèo nó… nó… bắt… bắt chuột.
•  Nhắc lại một phần của từ nhiều lần. (Ví dụ: con con con con cá…)
•  Dừng lại khi mới nói được nửa câu.

Những biểu hiện này rất thường gặp ở trẻ. Bạn có thể nhận thấy bé của mình có một vài hoặc tất cả những biểu hiện trên khi tập nói. Do đó, hãy quan sát quá trình tập nói của con và gọi cho bác sĩ chuyên khoa Nhi hoặc Tâm lý, Tâm thần học trên hệ thống khám từ xa Wellcare khi trẻ xuất hiện các triệu chứng nêu trên để được tư vấn và hướng dẫn điều trị tật nói lắp.

• Do di truyền và bắt chước: Tật nói lắp thường có tính di truyền, người ta nhận thấy trong gia đình có nhiều người nói lắp thì khả năng nói lắp của con cháu họ rất cao. Bắt chước người khác nói lắp hoặc thường xuyên tiếp xúc với những người nói lắp nên tiếp thu phải những ám thị không tốt, tự mình dần dần cũng biến thành nói lắp.
• Trẻ bị tổn thương vùng Broca trong não (vùng phân tích vận động của lời nói), dẫn đến nói lắp. Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, việc sử dụng forceps trong khi sinh nở hay đầu trẻ bị va đập khi còn nhỏ là nguyên nhân dẫn đến tổn thương vùng Broca trong nào và là nguyên nhân gây nên tật nói lắp ở trẻ.
• Do mắc bệnh: Cũng có nghi vấn cho rằng khi thai nghén, sản phụ mắc một bệnh nào đó có thể truyền được cho thai và bệnh đó đã gây tổn thương cho não trong đó có vùng ngôn ngữ của thai nhi. Hoặc trẻ nhỏ mắc phải một bệnh ở não hoặc màng não (như viêm não, viêm màng não), sau khi điều trị khỏi đã để lại di chứng ở vùng ngôn ngữ. Sau khi bị các bệnh truyền nhiễm như cảm, ho gà… chức năng vỏ đại não bị giảm yếu, tinh thần dễ bị kích thích dẫn đến căng thẳng quá mức, gây nói lắp.
• Đoạn tách rời trên vỏ não ngăn tín hiệu lưu thông: Gần đây nhất, một nhóm các nhà khoa học thuộc các trường đại học Hamburg và Gottingen (CHLB Đức) đã nghiên cứu qua kỹ thuật chụp cộng hưởng từ của não 15 người bị tật nói lắp, so sánh với não của 15 người nói bình thường và rút ra nhận xét: Ở những người nói lắp có những đoạn tách rời vỏ não ngăn những tín hiệu lưu thông bình thường giữa các khu vực trong vùng kiểm soát ngôn ngữ, hậu quả là nói lắp, không thể nói chuyện lưu loát.
• Trẻ thuận tay trái đang trong quá trình chuyển sang dùng tay phải: do trung tâm thần kinh của lời nói có liên quan chặt chẽ với trung tâm chỉ huy cánh tay nên việc thay đổi dễ khiến trẻ sinh tật nói lắp.
• Nguyên nhân và cách khắc phục khi trẻ nói lắp
• Do tác động tâm lý: Nhiều trẻ nói lắp khi xúc động, cáu gắt, hay khi nói trước đông người. Trẻ bị trêu đùa, quấy rối quá mức cũng dễ sinh nói lắp. Có thể nói đây là nguyên nhân khiến trẻ nói lắp phổ biến nhất hiện nay. Khi trẻ có biểu hiện nói lắp trong những trường hợp này, bố mẹ nên nhẹ nhàng trấn tĩnh trẻ và nói với trẻ cứ từ từ mà nói.
• Vốn từ của trẻ còn hạn chế khiến trẻ khó diễn đạt đúng vấn đề, việc trẻ lặp đi lặp lại cũng nhằm mục đích tìm từ ngữ thích hợp để diễn tả.

Sau đây là một số cách giúp bạn có thể cải thiện tình trạng nói lắp cho con. Một vài cách có thể dễ dàng thực hiện, số khác đòi hỏi phải có thời gian luyện tập.

Khắc phục tật nói lắp ở trẻ. (Ảnh minh họa)

Nếu trẻ nói lắp do xúc động, cáu gắt hay bị trêu chọc, hãy gợi ý trẻ diễn đạt vấn đề khi đã hoàn toàn bình tĩnh trở lại.Có thể bé chưa tự tin vì mình hay nói lắp, vì thế mẹ đừng ép buộc bé nói chuyện hay đọc truyện trước người lạ. Nên khuyến khích con nói chuyện thường xuyên với những người bé thích.Dạy trẻ nói chậm, rõ ràng, rành mạch, từ ngữ đơn giản, dễ hiểu. Để trẻ nói những câu ngắn, nếu có từ mới, mẹ nên nói thật chậm hoặc giải thích rõ ràng cho trẻ hiểu.Không ngắt lời trẻ khi trẻ đang nói, lặp lại một cách chính xác câu trẻ nói để trẻ nói lại theo bạn là một phương pháp khắc phục tật nói lắp ở trẻ mà đa số các bác sĩ đều khuyên bố mẹ nên thực hiện. Ví dụ khi bé nói: "Mẹ ơi, con…con cóc nó…nó…nó đang bắt …bắt…muỗi đấy", bạn hãy nhắc lại: "Phải rồi, con cóc nó đang bắt muỗi."Chỉ trả lời câu hỏi của trẻ khi trẻ đã hỏi xong, không trả lời trong khi trẻ đang nói hay lái trẻ sang chủ đề khác khiến trẻ quên mất nội dung cần biểu đạt.Để trẻ nói một cách tự nhiên bằng cách tạo môi trường giao tiếp không có tình trạng nói lắp để trẻ diễn đạt lời nói một cách trôi chảy. Cho trẻ xem tranh có các hình ảnh hoạt động, con vật, đồ chơi, bảo trẻ nói ngay, không cần nghĩ, không đi sâu vào vòng xoáy bị lắp. Những chỗ trẻ không nói lắp, khuyến khích, khen ngợi để bé tự tin hơn, nói đúng đần. Bố mẹ không được bình luận, chê bai con, không bao giờ tạo áp lực cho con.Cha mẹ nên thường xuyên tạo không gian yên tĩnh để cùng trẻ luyện nói lưu loát mỗi ngày. Cho bé đọc tập đọc một bài văn (mới đầu cho đọc bài ngắn), đọc thong thả rõ từng chữ, nhưng phải đọc cho lưu loát. Nếu trẻ lắp bắp ngắc ngứ thì cho đọc lại. Cứ thế cho đến khi cả bài văn được đọc trơn tru, lưu loát.Hãy để bé thấy bạn cảm thấy thú vị với những gì bé nói chứ không phải việc bé phát âm như thế nào. Nhìn bé khi bé diễn đạt lời nói là cách để bé biết rằng bạn đang lắng nghe, từ đó bé sẽ bình tĩnh hơn khi nói. Nếu bạn bận phải làm việc gì đó và không thể dừng lại, bạn hãy nói với bé rằng mặc dù bạn bận, bạn vẫn sẽ lắng nghe bé, hoặc giải thích cho bé hiểu rằng bạn vẫn sẽ dành thời gian cho bé vào ngày hôm sau.Khi nói chuyện cùng bé, hãy cố gắng dùng các câu ngắn và đơn giản. Đừng quá hy vọng rằng bé sẽ hết nói lắp ngay lập tức. Tuy nhiên, áp dụng những cách này một cách thường xuyên sẽ giúp bé hạn chế được tình trạng nói lắp và phát âm dễ dàng hơn.

Chữa nói lắp cho trẻ không khó, nhưng đòi hỏi bố mẹ phải hiểu bé, đồng thời cần phải kiên nhẫn với bé, không ép buộc hay dọa dẫm khiến trẻ sợ hãi. Đây là cách khắc phục tật nói lắp ở trẻ hiệu quả nhất. Bởi chỉ khi kiên nhẫn với trẻ thì trẻ mới hiểu và bình tĩnh diễn đạt.

Chẳng hạn chơi, trò chuyện cùng anh chị, bố mẹ… Trong quá trình này, khi nói với bé hay nghe bé nói, cần luôn giữ thái độ bình thường, tuyệt đối không bảo bé bị nói lắp. Cho bé hát những bài hát con thích, sau đó đọc lời bài hát…Có thể đưa con đi khám chuyên khoa để bác sĩ đánh giá cụ thể tình trạng nói lắp của con, từ đó hướng dẫn bố mẹ cách giúp con tự luyện tập ở nhà. Để giúp con hết nói lắp, bố mẹ phải thực hiện đúng phương pháp, thật kiên trì và cầu tiến.90% số trẻ nói lắp có thể nói bình thường trở lại sau một thời gian, do vốn từ của trẻ đã đầy đủ hơn, trẻ cũng tự tin, bình tĩnh hơn trong việc thể hiện lời nói. Tuy nhiên, để tránh tình trạng nói lắp ở trẻ kéo dài gây ảnh hưởng đến khả năng diễn đạt, bố mẹ cần chú ý phát hiện, tìm ra nguyên nhân và có cách khắc phục tật nói lắp ở trẻ càng sớm càng tốt.

Theo Sức khỏe hoàn mỹ