Chứng nghiện (hành vi)

(Ảnh minh họa)

Bất cứ hành động, vật chất, đối tượng, hoặc hành vi nào đã trở thành tâm điểm của cuộc sống của bạn và khiến bạn từ bỏ các hoạt động khác, hoặc gây tổn hại cho chính bạn hay người thân và xã hội về mặt thể chất, tinh thần đều được xem là một hành vi gây nghiện. Mỗi người đều có thể trở nên nghiện, bị phụ thuộc, hoặc bị ám ảnh bởi bất cứ điều gì. Một số nhà nghiên cứu cho rằng có những điểm tương đồng giữa* chứng nghiện chất kích thích* (nghiện các loại hóa chất khác nhau, chẳng hạn như rượu và heroin) và sự phụ thuộc về tâm lý với các chứng nghiện hành vi, như nghiện cờ bạc, nghiện quan hệ tình dục, nghiện làm việc, nghiện chạy, nghiện mua sắm, hoặc nghiện ăn uống. Người ta cho rằng các chứng nghiện hành vi này có thể sản xuất ra beta-endorphin trong não, làm cho người nghiện cảm thấy 'lâng lâng'. Một số chuyên gia cho rằng nếu một người liên tục tham gia vào các hoạt động để đạt được sự sảng khoái cùng cảm giác hạnh phúc và hưng phấn, người đó có thể đang dần bước vào một vòng lặp gây nghiện. Và như vậy, người đó nên phụ thuộc vào chính chất gây nghiện do não của chính mình sản sinh ra, dẫn đến việc lặp lại các hành vi, mặc dù chúng có thể gây ra những hậu quả tiêu cực cho sức khỏe và xã hội. Tuy nhiên, vẫn có nhiều người chỉ cho đó là những thói quen xấu.Hầu hết các chứng nghiện chất kích thích với các chất như rượu, heroin, hoặc thuốc an thần cũng có một phần tâm lý. Ví dụ, một người nghiện rượu đã không được sử dụng rượu trong nhiều năm qua vẫn có thể luôn uống một loại thức uống khác (hành vi uống). Vì vậy, một số nhà nghiên cứu cảm thấy rằng chúng ta cần phải nhìn vào sự phụ thuộc cả về thể chất và tâm lý vào một loạt các chất kích thích, hoạt động, và hành vi như là một quá trình gây nghiện và hành vi gây nghiện. Họ cho rằng tất cả những hành vi này có một số sự tương đồng khiến cho họ có thêm cảm giác quen thuộc hơn là sự lạ lẫm và rằng chúng ta không nên chia chúng thành các bệnh, chủng loại, hoặc các vấn đề riêng biệt.

Có rất nhiều đặc điểm chung giữa các hành vi gây nghiện khác nhau:1. Bị ám ảnh (liên tục nghĩ về) các đối tượng, hành vi, hay loại vật chất nào đó.2. Họ sẽ tìm kiếm, hoặc thực hiện một loại hành vi mặc dù gây hại (yếu thể chất, làm việc hoặc học hành kém hiệu quả, có vấn đề với bạn bè, gia đình, đồng nghiệp).3. Họ liên tục lập lại các hành vi ngay cả khi không muốn và cảm thấy không thể dừng lại.4. Khi dừng hành vi, dấu hiệu kiềm chế sẽ thường xuất hiện, có thể bao gồm ngứa ngáy khó chịu, ham muốn, bồn chồn hoặc trầm cảm.5. Không thể kiểm soát việc lặp lại hành vi vào lúc nào, trong bao lâu và bao nhiêu là đủ (mất kiểm soát). (Họ uống 6 chai bia khi họ chỉ muốn một chai, mua 8 đôi giày khi họ chỉ cần một cái thắt lưng, đã ăn cả một hộp bánh quy mặc dù họ không đói, v.v..).6. Thường chối bỏ các vấn đề do các hành vi gây ra, mặc dù người khác đều có thể nhìn thấy các tác động tiêu cực.7. Che giấu các hành vi khi gia đình hoặc bạn thân đề cập cùng các mối lo ngại. (Giấu thức ăn dưới giường, chai rượu trong tủ quần áo, giấu hóa đơn thẻ tín dụng, v.v..).8. Nhiều người đã nói rằng họ mù tịt thông tin về quãng thời gian họ nghiện (không nhớ bao nhiêu hoặc những gì họ đã mua, bao nhiêu tiền đã mất do đánh bạc, bao nhiêu dặm họ đã chạy với một bàn chân đau, những gì họ đã làm tại bữa tiệc khi say rượu)9. Tuyệt vọng là cảm giác phổ biến ở những người nghiện. Đó là lý do tại một cuộc hẹn với bác sĩ để tìm hiểu những gì đang xảy ra lại quan trọng.10. Cá nhân có hành vi gây nghiện thường có** lòng tự trọng** thấp, cảm thấy lo lắng khi không thể kiểm soát được môi trường sống của mình, và thường bắt nguồn từ vấn đề bị gia đình lạm dụng tâm lý hoặc thân thể.

Không có sự thống nhất giữa nguyên nhân, cách phòng ngừa và điều trị các chứng nghiện mất kiểm soát. Một công bố của chính phủ Hoa Kỳ, có tên 'Lý thuyết về lạm dụng ma túy: Góc nhìn đương đại', đã đưa ra tới bốn mươi ba cách giải thích về chứng nghiện chất kích thích và ít nhất mười lăm phương pháp điều trị!Như một ví dụ về sự nhầm lẫn, nhiều người cho rằng hành vi nghiện (cờ bạc và nghiện rượu) là 'bệnh tật', nhưng những người khác chỉ xem đó là những hành vi đáp ứng lại sự tương tác phức tạp giữa di truyền và yếu tố môi trường sống. Những người khác cho rằng đó là do di truyền. Một số nhà nghiên cứu chỉ ra rằng, không giống như các bệnh phổ biến khác (như bệnh lao), luôn có nguyên nhân nhất định (bắt nguồn từ một loại vi khuẩn) và có hướng điều trị nhất định, chứng nghiện hành vi không có nguyên nhân hoặc phương pháp điều trị cụ thể nào.Các chuyên gia cũng có các ý kiến khách nhau về nguyên nhân, cách phòng ngừa và điều trị cho nhiều chứng nghiện hành vi. Liệu kiêng khem hoàn toàn hoặc vừa kiểm soát vừa thử dùng một chất tương tự (tương tự rượu) hoặc hoạt động (tương tự cờ bạc) có hiệu quả hay không. Những chuyên gia khác tranh luận có hay không một loại thuốc là một phương pháp điều trị mong muốn. Trong lĩnh vực nghiện thức ăn hoặc tập thể dục, tất nhiên, rất ít người ủng hộ tổng kiêng khem như một giải pháp.Mặc dù các lý thuyết cho nguyên nhân của hành vi gây nghiện và điều trị của họ là rất nhiều, nhiều loại hình điều trị có thể giúp một người có hành vi gây nghiện.Nếu bạn nghĩ rằng bạn, hoặc một thành viên gia đình, có thể bị nghiện chất, hoạt động, đối tượng, hoặc hành vi, hãy nói chuyện với bác sĩ gia đình của bạn, người giáo sĩ, nhân viên tư vấn, hoặc tìm ra một nhóm hỗ trợ cho vấn đề. Làm điều đó ngày hôm nay!

Ban Biên tập Wellcare