Cholesterol và triglycerid

Tên kĩ thuật y tế**: **Xét nghiệm cholesterol và tryglycerid

**Bộ phận cơ thể/mẫu thử: **Máu

Xét nghiệm cholesterol và triglycerid là xét nghiệm được dùng để đo lượng chất béo (cholesterol và triglyceride) có trong máu.

Cholesterol lưu thông trong máu bằng cách liên kết với protein. Hợp chất kết hợp giữa cholesterol và protein được gọi là lipoprotein, có hai loại lipoprotein thường được đo là LDL và HDL. Nên khi phân tích nồng độ cholesterol trong máu, người ta sẽ đo luôn nồng độ của các loại lipoprotein. Tóm lại, xét nghiệm sẽ đo những chất sau: cholesterol toàn phần, LDL cholesterol, HDL cholesterol và triglyceride.

• *Cholesterol: *cơ thể dùng cholesterol giúp tổng hợp tế bào và sản sinh hormone. Lượng cholesterol trong máu ca có thể tích tụ trong động mạch, tạo nên một mảng lớn. Mảng bám càng lớn sẽ càng làm tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim hay đột quỵ.
• HDL (lipoprotein mật độ cao): giúp gỡ bỏ lớp chất béo tích tụ ra khỏi cơ thể bằng cách đưa chúng tới gan để tiêu huỷ. Hợp chất này gọi là cholesterol “tốt”. Nồng độ HDL cao đồng nghĩa với việc nguy cơ mắc bệnh tim thấp.
• LDL (lipoprotein mật độ thấp): chứa hầu hết là chất béo và một lượng nhỏ protein giúp chuyển chúng từ gan đến các bộ phận khác của cơ thể. Lượng LDL nhất định trong máu là bình thường vì LDL đưa cholesterol đến các phần khác của cơ thể. Hợp chất này gọi là cholesterol “xấu” vì nồng độ cao có thể dẫn tới nguy cơ mắc bệnh tim.
• VLDL (lipoprotein mật độ rất thấp): chứa rất ít lượng protein. Nhiệm vụ chính của VLDL là chia nhỏ lượng lipid được sản sinh bởi gan. Nồng độ cholesterol VLDL càng cao càng thì cholesterol tích tụ càng nhiều trong động mạch và tăng nguy cơ bệnh tim và đột quỵ.
• *Tryglycerid: *là 1 loại chất béo cơ thể sử dụng để tích trữ năng lượng và truyền tải năng lượng đến cơ bắp. Chỉ một lượng nhỏ chất béo này được tìm thấy trong máu. Nồng độ tryglycerid và cholesterol càng cao thì nguy cơ bị bệnh tim càng cao, thậm chí là khi chỉ có nồng độ cholesterol LDL cao.

Bác sĩ khuyên nên kiểm tra lượng lipid trong cơ thể 5 năm một lần trong quá trình khám tổng quát định kỳ. Kiểm tra lượng lipid sẽ kiểm tra nồng độ cholesterol, HDL, LDL và lipid béo. Nếu bạn đang trong quá trình điều trị nồng độ tryglycerid cao, bạn nên thực hiện xét nghiệm thường xuyên hơn để bác sĩ xem thử chế độ điều trị hiện tại có hiệu quả không. Nếu bạn bị tiểu đường, bạn phải theo dõi lượng tryglycerid thường xuyên vì tryglycerid có thể tăng khi đường trong máu không được duy trì tốt.

Trẻ em cũng được khuyên xét nghiệm nếu có nguy cơ cao mắc các bệnh tim mạch. Những trẻ có nguy cơ cao mắc bệnh tim mạch bao gồm trẻ có những thành viên trong gia đình mắc bệnh tim, tiểu đường,  cao huyết áp hay tăng cân. Trẻ em có nguy cơ cao mắc bệnh nên xét nghiệm từ 2 – 10 tuổi. Trẻ em dưới 2 tuổi thì còn quá nhỏ để thực hiện xét nghiệm.

Nếu bạn mắc tiểu đường và lượng đường trong máu nằm ngoài tầm kiểm soát, lượng triglycerid sẽ rất cao.

Lipid máu sẽ thay đổi rất mạnh sau bữa ăn, tăng từ 5- 10 lần nhanh hơn so với khi nhịn ăn. Nồng độ lipid khi nhịn ăn thường sẽ thay đổi ngày này qua ngày khác. Do đó, kết quả xét nghiệm mỡ máu khi đói khác nhau giữa những lần đo là bình thường.

Một số loại thuốc nhất định như corticosteroid, chất ức chế protease dành cho bệnh HIV, các thuốc chẹn beta và estrogen có thể tăng nồng độ lipid trong máu.

Hiện tại vẫn chưa có sự khác biệt trong việc giải thích kết quả xét nghiệm cholesterol lúc đói và lúc no, nên cho tới nay vẫn chưa có các khuyến cáo nên nhịn ăn trước khi thực hiện xét nghiệm.

Trước khi tiến hành xét nghiệm, bạn nên hiểu rõ các cảnh báo và lưu ý. Nếu bạn có bất cứ câu hỏi nào, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để có thêm thông tin và hướng dẫn cụ thể.

Việc chuẩn bị phụ thuộc vào loại xét nghiệm bạn thực hiện. Bạn có thể không cần nhịn ăn.

• Nếu bác sĩ yêu cầu bạn nhịn ăn trước khi xét nghiệm, bạn không được ăn hay uống bất cứ thứ gì từ 9 – 12 giờ trước khi xét nghiệm lấy máu. Thường thì bạn được phép uống nước lọc vào buổi sáng xét nghiệm. Nhịn ăn đôi khi là không cần thiết, nhưng bác sĩ vẫn khuyên thực hiện.
• Không ăn thức ăn nhiều chất béo vào đêm trước khi xét nghiệm.
• Không uống thức uống có cồn hay vận động nhiều trước khi xét nghiệm.

Nhiều loại thuốc ảnh hưởng tới kết quả xét nghiệm. Nên hãy báo với bác sĩ về những liều thuốc kê toa hay không kê toa và những loại thảo dược hay hợp chất tự nhiên bạn nên dùng.

Báo với bác sĩ nếu bạn đã từng xét nghiệm như chụp tuyến giáp trạng hay xương sử dụng chất phóng xạ trong vòng 7 ngày.

Báo với bác sĩ về những lo lắng của bạn về nhu cầu, nguy cơ, cách thức và kết quả của xét nghiệm có ý nghĩa gì.

Chuyên viên y tế lấy máu sẽ:

• Quấn một dải băng (garô) quanh tay để ngưng máu lưu thông.
• Sát trùng chỗ tiêm bằng cồn.
• Đưa kim vào tĩnh mạch. Có thể đâm nhiều hơn 1 lần nếu cần thiết.
• Kéo nòng để lấy máu.
• Tháo dải băng quanh tay sau khi lấy đủ máu.
• Ép bông hoặc gạc lên chỗ vừa lấy máu.
• Dán băng cá nhân lên chỗ vừa lấy máu.

Bác sĩ, điều dưỡng hoặc y tá sẽ thực hiện lấy máu nhằm xét nghiệm cholesterol và triglyceride. Mức độ đau của bạn phụ thuộc vào kỹ năng lấy máu của điều dưỡng, tìnhtrạng tĩnh mạch của bạn và mức độ nhạy cảm của bạn với cơn đau.

Sau khi lấy máu, bạn cần băng và ép nhẹ lên vùng chọc tĩnh mạch lấy máu để giúp cầm máu. Bạn có thể trở lại hoạt động bình thường sau xét nghiệm.

Bạn có thể gỡ bỏ băng hay bông trong vòng 20 – 30 phút. Bác sĩ sẽ hẹn bạn đến lấy kết quả và giải thích kết quả có ý nghĩa gì. Nên bạn hãy tuân theo hướng dẫn của bác sĩ.

Nếu bạn có bất cứ câu hỏi nào, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn và giải đáp.

Dưới đây là những loại kết quả khác nhau cho nồng độ lipid theo đơn vị milligram trên deciliter:

• Bình thường (nhịn ăn): 150 mg/dl.
• Cao trên mức bình thường: 150 đến 199 mg/dl.
• Cao: 200 đến 499 mg/dl.
• Rất cao: >500 mg/dl.

Kết quả lipid khi nhịn ăn có thể khác nhau ngày này qua ngày khác. Nên lượng lipid sẽ thay đổi khi bạn ăn và có thể tăng lên gấp 10 lần so với mức độ nhịn ăn.

Khi nồng độ lipid khi nhịn ăn > 1000 md/dl, bạn có nguy cơ cao mắc viêm tuỵ. Cần phải điều trị hạ lượng lipid càng sớm càng tốt.

Nếu lượng lipid béo cao, lượng cholesterol cũng sẽ cao. Tình trạng này gọi là tăng mỡ máu.

Khoảng giá trị bình thường của kỹ thuật y tế này có thể không thống nhất tùy thuộc vào cơ sở thực hiện xét nghiệm mà bạn chọn. Hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ nếu bạn có bất cứ câu hỏi nào về kết quả xét nghiệm.

Tác giả: Ban biên tập HelloBACSI - Tham vấn y khoa: TS. Dược khoa Trương Anh Thư.Nguồn: Hello Bác sĩ