Nấm mắt

Nấm mắt là gì?

Có trên 50 loài nấm mốc trong môi trường quanh ta. Tùy địa phương, tùy nhiệt độ, độ ẩm, môi trường, trình độ vệ sinh mà số mắt lành mang nấm chiếm từ 3 - 28%.
Hàng rào biểu mô giác mạc kín, tốt, sạch là tấm chắn tốt nhất ngăn chặn không cho nấm xâm nhập mắt. Ở Châu Âu, các bác sĩ không dùng từ nấm mắt (oculomycoses) mà họ dùng từ nấm giác mạc (kératomycoses). Bởi vì họ thấy phải qua tổn thương giác mạc, nấm mới xâm nhập vào sâu được màng bồ đào và nội nhãn để gây bệnh nấm nặng cho con mắt. Việt Nam là nước nhiệt đới, nóng, ẩm, nông nghiệp chiếm phần đông dân số nên tỉ lệ bệnh nấm mắt cao.
Nguồn nhiễm nấm chủ yếu là từ thảo mộc mà nấm sợi là chủ yếu. Nấm sợi Aspergillus gặp nhiều hơn nấm sợi Fusarium. Nhưng nếu bị nấm sợi Fusarium thì tổn thương sẽ nặng hơn so với nấm Aspergillus. Nhiễm nấm men tại mắt ít gặp hơn là nấm sợi.
Tổn thương mắt do nấm men thường trên cơ địa mắt đã có các tổn thương trước đó (viêm giác mạc biểu mô dài ngày, chứng khô mắt, Herpes mắt, đeo kính tiếp xúc nhiều sau ghép giác mạc, tra rỏ mắt bằng cortisol hoặc dùng cortisol đường toàn thân).
Khi vào mắt, các loại nấm sợi và nấm men đều phát sinh các độc tố hoạt hóa các men phân hủy protein làm hủy hoại các màng mắt.

Triệu chứng, biểu hiện của bệnh nấm mắt

Ngoài cảm giác kệnh, nhói, chói mắt (của loét giác mạc nói chung), bệnh nhân còn cảm giác đau đớn thường xuyên rất khó chịu.
Khám mắt thấy tổn thương là các ổ loét bờ lên, đáy loét có các đám xuất tiết trắng vàng. Nếu có mủ tiền phòng thì là mủ quánh đặc, không có ngấn nằm ngang mà bám leo sau nội mô giác mạc. 

Khi nào nên đi khám bác sĩ?

Khi xuất hiện các triệu chứng như: ngứa mắt, sưng và đau nhói mắt, chảy nước mắt, đỏ mắt, mắt đục, mờ và hoặc mất thị lực, sợ ánh sáng... hãy đi khám bác bác sĩ hoặc Gọi thoại - Gọi video với bác sĩ chuyên khoa Mắt trên kênh Khám từ xa Wellcare để được tư vấn, chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Các yếu tố nguy cơ gây nấm mắt

Viêm loét giác mạc do nấm được ghi nhận ở tất cả các vùng trên thế giới với tỷ lệ khác nhau, nhưng ở các nước vùng nhiệt đới khí hậu nóng và ẩm như nước ta là yếu tố thuận lợi cho sự phát triển của nấm. Viêm loét giác mạc do nấm xuất hiện ở tất cả các mùa trong năm.
Có nhiều yếu tố nguy cơ gây nhiễm nấm giác mạc trong đó hay gặp nhất là chấn thương như hạt thóc, lá lúa, lá mía, cành cây, bụi, côn trùng, mảnh kính vỡ, mảnh sắt... bay vào mắt.
Ngoài ra, còn một số yếu tố nguy cơ khác như sử dụng kính tiếp xúc, sau phẫu thuật ở mắt, bệnh nhân có hội chứng suy giảm miễn dịch.

Chẩn đoán bệnh nấm mắt

Trong điều trị viêm loét giác mạc do nấm, việc chẩn đoán xác định sớm có vai trò quan trọng trong công tác điều trị. Bệnh nhân được sử dụng thuốc chống nấm ngay từ đầu làm tăng hiệu quả của thuốc đồng thời giảm thời gian cũng như chi phí điều trị.

Có nhiều phương pháp chẩn đoán cận lâm sàng như soi tươi, soi trực tiếp, nuôi cấy định danh, kỹ thuật ELISA, kỹ thuật PCR... để phát hiện loại nấm gây bệnh:

• Soi tươi: Cho kết quả nhanh, xác định được có nấm hay không có nấm, nhưng chỉ phát hiện được nấm sợi khó phát hiện được nấm men.
• Soi trực tiếp: Các kỹ thuật thường dùng để chẩn đoán nấm là: nhuộm Gram, nhuộm đơn xanh metylen, nhuộm Giemsa, nhuộm P.A.S.
• Nuôi cấy định danh loài nấm: Đa số các loài nấm gây viêm loét giác mạc chỉ trong 2 - 3 ngày đã mọc, nhưng cũng có những trường hợp phải tới 5 - 7 ngày nấm mới mọc. Thạch Sabouraud có thêm kháng sinh (gentamycin hoặc chloramphenicol) để ở nhiệt độ.

Nấm men giống như khuẩn lạc của vi khuẩn tạo thành khóm phẳng, mịn, sinh trưởng nhanh chóng từ 2 - 4 ngày. Nấm sợi là những sợi phát triển từ tâm ra chung quanh, có lông mịn mọc trên môi trường thạch và có dạng sợi bông mọc trong môi trường canh thang.

Điều trị bệnh nấm mắt

Những chú ý trong điều trị nấm mắt:

• Thuốc nấm da không được đưa vào mắt (do không phù hợp về pH, độ thẩm thấu muối và độ kích ứng đối với mắt).
• Chủ yếu là điều trị tại chỗ, có khi mỗi giờ phải rỏ mắt 1 lần, trong nhiều ngày, nhiều tuần.
• Có 4 loại thuốc chính đang được dùng điều trị nấm mắt:
  • Nhóm polyester (amphotéricin B, natamycin).
  • Nhóm zimydazon (5 fluoro tiroxin).
  • Nhóm sulfamid trộn bạc (cụ thể là sulfadiazin trộn bạc, vừa diệt nấm, vừa diệt khuẩn).
  • Natamycin 5% là loại thuốc rỏ nước, rất tốt với nấm sợi Aspergillus.

• Nếu khó xác định loại nấm thì cứ dùng amphotéricin B, dùng thêm fluconason cho đường toàn thân.
• Nên làm kháng nấm đồ, xem loại nấm gây bệnh mắt đó đặc hiệu với thuốc gì nhất để điều trị cho hiệu quả. Nhiều khi phải nạo biểu mô giác mạc để thuốc ngấm được nhanh và nhiễm vào các lớp tổn thương sâu.

Phòng ngừa nấm mắt

Tác nhân chính là nấm mốc từ thảo mộc nên khi lao động có tiếp xúc với cây cỏ cần phải tránh để chúng va quệt, rơi bắn vào mắt.
Khi đang làm việc có va chạm với chúng thì phải rửa tay bằng xà phòng sạch, rồi rửa mặt, giặt thật sạch khăn bằng xà phòng ngay sau khi rửa. Đừng để khăn rửa mặt mọc nấm mốc.
Năng giặt khăn bằng xà phòng và năng phơi khăn ra chỗ nắng. Tránh phơi khăn mặt và quần áo trên dây mây, sào tre nứa, dễ tiếp xúc với nấm mốc. Không được tùy tiện dùng các loại thuốc tra mắt có thành phần corticoid khi đau mắt vì sẽ giải phóng bào tử nấm, làm bệnh nấm mắt nặng thêm.
Bị đau mắt sau khi bị va quệt với cỏ cây (dù là tươi hay khô, mục) đều phải cảnh giác với nhiễm nấm mắt, đi khám sớm để được điều trị sớm.