Khô mắt

Tổng quan về chứng khô mắt

• Khô mắt là một trong những chứng bệnh rất phổ biến của mắt, đặc biệt là ở những người tiếp xúc nhiều với máy tính, do yêu cầu công việc, bạn không thể rời xa chiếc máy tính.
• Triệu chứng khô mắt xuất hiện khi có sự suy giảm về chất lượng của lớp màng lệ (tuyến lệ) có nhiệm vụ bôi trơn bề mặt nhãn cầu mắt.
• Bình thường bề mặt nhãn cầu gồm: giác mạc (lòng đen) và củng mạc (lòng trắng) được lớp màng lệ rất mỏng bao phủ gọi là phim nước mắt. Lớp này như chất bôi trơn giữa mắt và mi mắt khi nhãn cầu chuyển động giúp cho mắt khỏi bị khô, nó có chứa các chất dinh dưỡng cung cấp cho giác mạc và bảo vệ mắt, tránh không cho các vi khuẩn gây bệnh thâm nhập vào. Lớp màng lệ được cấu tạo từ 3 lớp không đồng đều: Lớp nhầy nằm ở vị trí tiếp xúc trực tiếp với mắt tạo nên một nền móng cho toàn bộ lớp màng nói trên. Lớp chứa nước nằm ở giữa mang tính ẩm có nhiệm vụ nuôi dưỡng giác mạc, lớp này có chứa 98% là nước, muối, protit và các dưỡng chất khác. Lớp mỡ nằm phía ngoài cùng – là lớp mỡ mỏng phủ kín lớp màng lệ làm chậm quá trình bay hơi của lớp màng lệ này.
• Thay đổi một trong các thành phần này, hoặc giảm số lượng nước mắt sẽ gây ra các triệu chứng của khô mắt.
• Nước mắt được hình thành ở một vài tuyến lệ xung quanh mắt. Phần nước được tạo ra trong tuyến lệ nằm ở phía sau mi trên. Một vài tuyến lệ nhỏ hơn nằm phần đáy của mi trên và dưới trong kết mạc được dấu kín dưới các lớp mỡ và tuyến nhầy.
• Mỗi chuyển động chớp của mắt, các mi mắt phân bố nước mắt trên khắp bề mặt nhãn cầu mắt. Phần nước mắt dư thừa sẽ chảy qua 2 tuyến lệ rất nhỏ nằm trong góc (khóe) mắt. Các ống dẫn nước mắt được nối liền với túi lệ, mà túi lệ này lại được thông với khoang mũi bằng một ống dẫn mũi-lệ. Sự liên thông kiểu trên giữa khoang kết mạc mắt và khoang mũi được cắt nghĩa bằng việc khi ta khóc thì ở mũi cũng tiết ra chất dịch tương tự.
• Nước mắt được tạo ra do phản ứng đáp trả kích thích từ phía bên ngoài mắt thí dụ như: cảm giác đau mắt, trạng thái xúc động, tuy nhiên nước mắt được tạo ra do phản ứng trên không giúp được gì đối với tình trạng khô mắt, chính vì vậy mà người có mắt ướt thường thấy khó chịu trước dạng kích thích trên.

Triệu chứng, biểu hiện bệnh khô mắt

• Dấu hiệu khi bệnh khô mắt thường gặp là khó chịu, cảm giác khô, rát bỏng, người bệnh như thấy có dị vật, hạt sạn trong mắt, nhìn khi mờ khi tỏ, ngứa, sợ ánh sáng, đỏ mắt, tăng tiết nhầy, chảy nước mắt.
• Những triệu chứng này đôi khi rất dễ nhầm lẫn với một số bệnh lý khác như viêm kết mạc (đỏ, có dử) hay viêm giác mạc (đỏ, sợ ánh sáng), nhưng 2 bệnh này cấp tính, lây lan nhanh, nhức nhối và cũng nhanh hết hơn khô mắt.

Nguyên nhân gây khô mắt

• Khô mắt do nhiều nguyên nhân gây ra. Một trong những nguyên nhân thường gặp hơn cả là quá trình lão hóa mắt diễn ra một cách bình thường.
• Còn nhiều nguyên nhân khác như: Khí hậu nắng nóng, khô hoặc có gió, ở vùng núi cao, khi sử dụng máy điều hòa không khí hoặc khói thuốc lá,.. tất cả các nguyên nhân trên đều có thể làm trầm trọng thêm triệu chứng khô mắt.
• Những người mang kính áp tròng cũng có thể có những cảm giác trước hiện tượng khô mắt
• Ở phụ nữ thường có cảm nhận được hiện tượng khô mắt tùy thuộc vào mức độ phát triển ở thời kỳ mãn kinh do những thay đổi về hormon.
• Do giảm chế tiết nước mắt vì thiếu dinh dưỡng cho biểu mô chế tiết, teo và xơ hóa tuyến lệ, sẹo kết mạc do mắt hột, phẫu thuật quặm có cắt sụn…
• Tăng bay hơi của phim nước mắt do rối loạn tiết mỡ do viêm bờ mi mạn tính, hở mi do liệt thần kinh số VII hoặc do giảm tần số chớp mắt ở bệnh nhân Zona thần kinh hoặc do nhìn gần tập trung.
• Ngoài ra có một số nguyên nhân chủ quan dưới đây cũng gây nên triệu chứng khô mắt:
• + Khô mắt vì chơi game
• Chơi game từ 2 giờ trở lên mỗi ngày thì không chỉ thị lực giảm mà khô mắt cũng xuất hiện.
• + Khô mắt vì xem ti-vi quá nhiều

Biến chứng của bệnh khô mắt

Hầu hết mọi người bị khô mắt không có biến chứng lâu dài nào. Tuy nhiên nếu không được điều trị, khô mắt nặng có thể dẫn đến viêm mắt, nhiễm khuẩn và gây sẹo bề mặt giác mạc.

Chẩn đoán bệnh khô mắt

- Bệnh thường bị chẩn đoán nhầm lẫn với viêm kết mạc, do đó nhiều bệnh nhân đã phải dùng thuốc kháng sinh kéo dài và đôi khi bế tắc vì không tìm ra phương pháp điều trị thích hợp.
Hiện có một phương pháp được áp dụng trong việc chẩn đoán bệnh khô mắt. Trước hết, bác sĩ nhãn khoa cần xác định rõ nguyên nhân của bệnh, đo mức độ (thời gian) tạo ra nước mắt, tốc độ bay hơi và chất lượng của lớp màng lệ. Chỉ định dùng thuốc tra mắt đặc hiệu mà loại thuốc này chủ yếu tạo ra những thay đổi không thể hình dung được (vô hình) theo một cách khác, đặc biệt là giúp đánh giá sự xuất hiện cũng như diễn biến của bệnh khô mắt.
Khám mắt thấy có các tổn thương bề mặt nhãn cầu do khô mắt như sợi giác mạc, viêm tuyến bờ mi kèm theo, mảng nhầy bám, nhiều bọt ở 2 khóe mắt…

Điều trị bệnh khô mắt

Điều trị hiệu quả bắt đầu bằng cách kiểm tra cẩn thận để xác định yếu tố nào gây ra các triệu chứng của khô mắt. Mục đích của điều trị là duy trì độ ẩm của mắt.

Điều trị vấn đề mi mắt

Nếu bạn có vấn đề với mi mắt như bất thường giải phẫu hoặc nhắm mắt không kín làm nặng thêm khô mắt, bác sĩ cần phải phẫu thuật tạo hình mi mắt. Nếu bạn bị viêm bờ mi, bác sĩ sẽ dặn dò bạn làm sạch bờ mi thường xuyên bằng dung dịch dầu gội của trẻ pha loãng. Bác sĩ cũng có thể kê đơn thuốc ngắn ngày, hàng đêm cho bạn với kháng sinh nhỏ hoặc mỡ hoặc kháng sinh uống như tetracyclin hoặc doxycyclin.

Bổ sung nước mắt

Bạn có thể điều trị khô mắt nhẹ với nước mắt nhân tạo không cần kê đơn. Bác sĩ có thể hướng dẫn số lần nhỏ nào là tốt nhất cho bạn. Bạn có thể dùng thuốc tra làm trơn mắt khi bạn cần, thậm chí vài lần trong một giờ sau đó giảm dần. Nếu bạn dùng thuốc tra thường xuyên, thuốc nhỏ mắt không có chất bảo quản là sự lựa chọn tốt nhất để phòng dị ứng hoặc phản ứng với chất bảo quản. Bạn có thể dùng thuốc mỡ tra mắt để bảo đảm độ trơn của mắt. Thuốc mỡ có thể làm mờ mắt nên tốt nhất dùng trước khi đi ngủ.

Bảo tồn nước mắt

Người bị khô mắt nhẹ đáp ứng tốt với điều trị bằng nước mắt nhân tạo. Khô mắt nặng đòi hỏi điều trị nặng hơn như nút ống silicon. Người bị khô mắt nặng có thể dùng với kính áp tròng mềm. Kính này được đặt ở phần lòng trắng của mắt tạo ra một lớp chứa dịch trên giác mạc.

Sử dụng thuốc

Trên thị trường hiện có rất nhiều loại nước mắt nhân tạo, các bác sĩ khuyên nên sử dụng loại không có chứa chất bảo quản. Việc dùng thuốc nói chung phải tuân thủ đúng theo chỉ dẫn của thầy thuốc chuyên khoa, tùy theo loại hội chứng khô mắt.

Phòng ngừa chứng khô mắt

Uống đủ nước
Để khắc phục bớt chứng khô mắt, trước hết mỗi cá nhân cần thực hiện một phong cách sống đúng chuẩn mực, điều này sẽ giúp chúng ta khắc phục được những khiếm khuyết ở căn bệnh khô mắt. Ví dụ hàng ngày nên uống 8-10 cốc nước lọc để giúp cơ thể luôn trong trạng thái hyđrô hóa và luôn đào thải các chất cặn bã.
Chớp mắt

• Luôn tập cho mình thói quen chớp mắt thường xuyên, đặc biệt khi đọc báo, xem tivi, làm việc với máy tính.
• Không nên để mắt làm việc quá sức, cường độ làm việc quá lớn trên máy tính, sẽ khiến mắt bạn không chỉ bị khô, mà còn phải điều tiết nhiều, gây nên cảm giác mệt mỏi cho mắt.
• Chớp mắt là thói quen tốt, đem lại hiệu quả cao, khắc phục chứng khô mắt.

Đặt máy tính ở vị trí khoa học

• Vị trí đặt máy tính có ảnh hưởng phần lớn tới mắt của bạn. Chính vì thế, phải lựa chọn vị trí khoa học và hợp lý để đặt máy.
• Theo các bác sĩ chuyên khoa mắt, đặt máy tính ở chỗ quá nhiều ánh sáng (ánh sáng chói) đều không tốt cho mắt.
• Trái lại, nên chọn vị trí hơi tối một chút, ánh sáng chiếu vào vừa phải (không sáng chói nhưng cũng không tối đen), như vậy bạn sẽ dễ quan sát và mắt không phải điều tiết nhiều.
• Khoảng cách hợp lý
• Khoảng cách từ màn hình tới mắt, không quá xa, khiến bạn phải ‘căng’ mắt ra để nhìn.
• Khoảng cách thích hợp là 16-24 cm, điều này còn phụ thuộc vào thị lực và kích cỡ của màn hình.

Hạn chế sử dụng máy tính

• Chỉ sử dụng máy tính khi cần biết, ngoài ra bạn không nên chơi game, coi phim qua máy tính.
• Hãy học cách đánh máy tính cũng như những thao tác trên máy tính thành thạo, để hạn chế thời gian mắt phải tiếp xúc với máy tính.

Ánh sáng và mắt

• Khi bạn xem tivi không nên tắt điện, bởi bóng tối của căn phòng và ánh sáng của màn hình sẽ gây mỏi mắt. Tốt nhất là có một bóng đèn gần ti vi để nhìn hình rõ hơn và mắt không phải điều tiết.
• Khi bạn đọc sách nên dùng loại đèn có chao, chiếu sáng trực tiếp vào trang sách. Nhiều bạn thích nằm giường đọc sách cũng nên có đèn đầu giường, như vậy bạn sẽ không bị mỏi mắt.
• Bạn là người làm việc với máy vi tính thường xuyên nên có một bóng đèn chiếu toàn bộ căn phòng, một bóng đèn chiếu thẳng xuống bàn phím.

Ra đường nên có kính bảo vệ mắt tránh bụi bặm và ánh nắng chói chang chiếu vào mắt.
Thực phẩm chống khô mắt
Theo y học hiện đại, những thực phẩm bổ mắt là thực phẩm chứa vitamin A, beta-carotene. Thực phẩm chống lão hóa toàn thân, đồng thời ngăn cản hạn chế sự ‘lên lão’ của mắt là: vitamin A, C, E, selen và lutein. Những chất này có trong cá, trứng, thịt, rau, trái cây… nếu chúng ta biết cân đối bữa ăn mỗi ngày.

• Vitamin A: có trong gan gà, vịt, heo, cá, trứng gà, trứng vịt lộn, cá chép, sữa…
• Các loại chứa -carotene: trái cây và củ có màu vàng hay đỏ: gấc, cà rốt, đu đủ, bí đỏ, cà chua… Nó còn có trong rau có màu xanh đậm như: rau ngót, dền, bông cải xanh, cải bẹ xanh, mồng tơi, rau muống.
• Vitamin C: có trong cam, chanh, quýt, bưởi, dâu tây, ổi, nho, thơm, mãng cầu xiêm, măng cụt. Nó còn có trong rau như: mồng tơi, cải bẹ trắng, ớt, hành, cà chua.
• Vitamin E: gồm các loại dầu đậu nành, hướng dương, mè, đậu phộng, mầm các loại đậu (giá đậu xanh). Nó có trong các loại hạt, măng tây, sữa, gan động vật và đặc biệt là mỡ cá.
• Thực phẩm giàu lutein: gồm bắp (ngô), cải bó xôi, cải xoăn, trứng các loại.
• Thực phẩm giàu selen: gồm các hải sản như cá, tôm, cua, nghêu, sò, ốc, hến. Nó cũng có một ít trong trứng, dầu hướng dương, dầu mè.

Mắt cần được ngủ đủ
Ngủ đủ 7 – 8 giờ mỗit ngày chính là cách giúp mắt hồi phục sau một ngày học tập và làm việc. Khi thức khuya mắt sẽ trũng sâu, khi mất ngủ kéo dài mắt sẽ để lại dấu ấn là quầng thâm ở mi dưới. Khi bạn khỏe mạnh, ngủ đủ giấc, cặp mắt sẽ linh hoạt, có thần hơn. Những bạn chơi game hay làm việc trên máy vi tính nhiều giờ liên tục chính là đang ‘tra tấn’ cặp mắt của bạn.
Hãy nhớ rằng việc điều trị triệu chứng khô mắt là rất quan trọng không chỉ trong việc lập kế hoạch để điều trị đạt hiệu quả tốt đẹp mà còn duy trì khả năng làm việc lâu dài của giác mạc mắt.