Dậy thì sớm

Dậy thì là gì?

Dậy thì là giai đoạn chuyển tiếp giữa trẻ em và người lớn. Ở giai đoạn này, cơ thể các em sẽ phát triển các đặc điểm sinh dục thứ cấp và cơ quan sinh dục ngày càng hoàn chỉnh để có thể thực hiện chức năng sinh sản.

• Ở nữ, tuổi dậy thì từ 10 - 12 tuổi, vú và mông phát triển, xuất hiện lông nách, lông mu, tử cung to ra... Và bắt đầu có kinh.
• Ở nam, tuổi dậy thì từ 12 - 14 tuổi, vai nở nang, vỡ tiếng, xuất hiện râu và lông mu, cơ quan sinh dục to ra… Và có hiện tượng xuất tinh về đêm.

Trong giai đoạn này, có sự tăng tiết các hormon sinh dục như estrogen ở nữ, testosteron ở nam và sự tăng vọt về chiều cao.
Các em có chế độ dinh dưỡng tốt thường bước vào giai đoạn dậy thì sớm hơn. Trẻ em ở thành thị thường dậy thì sớm hơn trẻ em ở nông thôn.

Các dấu hiệu và đặc điểm khi dậy thì

1. Dậy thì ở bé gái

Trung bình sau 11 tuổi (phạm vi là 9-12 tuổi), đặc trưng giới tính của trẻ em gái mới dần dần phát triển, biểu hiện chủ yếu là hai bên vú bắt đầu nhô lên, đầu vú to dần và màu sắc cũng thẫm dần. Nách và cơ quan sinh dục ngoài bắt đầu xuất hiện lông. Môi lớn, môi bé cũng thẫm lại và lớn lên, âm hộ bắt đầu xuất hiện những chất dịch màu trắng. Cơ quan sinh dục trong cũng phát triển, chẳng hạn như âm đạo trở nên rộng, niêm mạc dày và có nhiều nếp nhăn, ống dẫn trứng dày lên.
Thông thường, vào khoảng 13 tuổi (phạm vi 10-16 tuổi), cô gái sẽ thấy kinh lần đầu và 2-5 năm sau sẽ xuất hiện hiện tượng rụng trứng, là lúc công năng sinh dục phát triển hoàn thiện. Sự phát triển đặc trưng giới tính của trẻ em gái từ khi bắt đầu cho đến khi phát dục hoàn toàn mất khoảng 4 năm (phạm vi 1,5 – 6 năm).
Bắt đầu từ khoảng hơn 9 tuổi, chiều cao cơ thể của trẻ em gái sẽ tăng lên rất nhanh. Vào thời kỳ cao điểm, mỗi năm sẽ cao thêm 6-8 cm. Sau đó, sự phát triển chiều cao sẽ chậm dần lại, đến khi hai đầu của ống xương khép kín lại thì trẻ sẽ không cao thêm nữa. Đến khoảng 18 tuổi, chiều cao cơ thể có thể tăng khoảng 25 cm.
Lượng mỡ tích lại dưới da dày lên, ngực và mông đã rõ nét, xương chậu và xương hông cũng nở ra, hình thành nên những đường cong mềm mại, nữ tính. Những thay đổi về hình dáng bên ngoài này chứng tỏ một đứa bé gái đang trở thành một thiếu nữ.
Thời gian bắt đầu dậy thì ở mỗi người khác nhau do yếu tố di truyền, sức khỏe, tình trạng dinh dưỡng, khí hậu, độ cao so với mặt biển, điều kiện kinh tế, thói quen vệ sinh… Nói chung, thời gian bắt đầu dậy thì của trẻ em gái thường sớm hơn so với trẻ em trai 1-2 năm.
Những năm gần đây, tuổi thấy kinh lần đầu của các bé gái ở nhiều quốc gia có xu hướng sớm lên. Điều này có liên quan đến sự phát triển kinh tế và sự nâng cao mức sinh hoạt. Những bé gái quá gầy hoặc quá béo, chế độ dinh dưỡng không tốt hoặc vận động quá nặng thì chậm thấy kinh lần đầu. Ngược lại, những bé gái béo vừa phải thì thường sớm thấy kinh lần đầu.

2. Dậy thì ở bé trai

• Ngực, vai phát triển to ra nhanh chóng.
• Phát triển chiều cao nhanh nhất, có thể tăng 8 – 13cm/năm.
• Lông mu và lông nách bắt đầu xuất hiện, lông mu thô, sẫm màu, cong lên, mọc cao lên vùng bụng, lông nách cũng thô và sẫm màu.
• Có hiện tượng mọc râu, lúc đầu mọc râu ở góc môi, sau lan ra khắp môi, đến phần trên của má, vùng dưới môi và dưới cằm, số lượng râu phụ thuộc vào yếu tố di truyền.
• Bắt đầu có mùi cơ thể và cơ thể tiết nhiều dầu nhờn gây mụn trứng cá.
• Giọng nói trở nên trầm hơn.
• Kích thước dương vật tăng lên, bắt đầu phát triển, chức năng sinh sản bắt đầu hoạt động.
• Tinh hoàn, túi tinh và tuyến tiền liệt hoạt động sản xuất ra tinh dịch chứa tinh trùng.
• Bắt đầu xuất tinh, thường xuất tinh vào ban đêm, còn gọi là 'giấc mộng ướt' .
• Dương vật cương cứng ngoài ý muốn.

Hiện tượng dậy thì sớm và nguyên nhân

Nếu tuổi dậy thì trước 9 tuổi thì được xem là dậy thì sớm. Ở các em, dậy thì sớm thường nhanh ngưng phát triển chiều cao và tuổi mãn kinh sau này của các em nữ cũng sớm hơn. Theo các nhà khoa học, nguyên nhân gây nên hiện tượng dậy thì sớm gồm có:
- Tình trạng béo phì đang ngày càng gia tăng ở trẻ em. Chính sự tích tụ mỡ ở cơ thể gây nên sự rối loạn chuyển hóa nội tiết tố.
- Các hormone tăng trưởng được cho vào thức ăn trong chăn nuôi gia súc. Và khi ăn thịt các loại gia súc có chứa các hormone tăng trưởng này, trong một thời gian dài, sẽ dẫn đến hiện tượng dậy thì sớm.
- DEHP (Di (2-ethylhexyl) phthalate) là một chất hóa học được sử dụng để tạo độ dẻo trong ngành nhựa. Hiện nay DEHP còn được sử dụng để tạo độ đục trong ngành thực phẩm như trong nước ép trái cây, thạch rau câu, thạch trái cây... để hấp dẫn người tiêu dùng.Khi vào trong cơ thể, DEHP sẽ mô phỏng các hormone tự nhiên hay cản trở đến hoạt động của các hormone này trong cơ thể và gây ra những tác hại sau:

• Gây nên hiện tượng dậy thì sớm ở các em nữ.
• Làm lệch lạc giới tính ở các em nam.
• Cơ quan sinh dục nam teo nhỏ, không phát triển bình thường.

Từ những nguyên nhân gây nên hiện tượng dậy thì sớm ở trẻ em, các bậc cha mẹ nên lưu ý tránh để con em mình béo phì và việc sử dụng thực phẩm, nước uống nào trong gia đình là điều hết sức quan tâm.

Phòng ngừa dậy thì sớm

Dinh dưỡng dư thừa là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến dậy thì sớm. Muốn phòng ngừa gia đình nên chú trọng tới lượng protein hấp thụ vào cơ thể không được vượt quá tiêu chuẩn. Trong bữa ăn, cần phải có thịt rau kết hợp, tuyệt đối không dùng thịt thay rau.
Hạn chế những thức ăn nhanh. Một công trình nghiên cứu cho biết những trẻ mỗi tuần ăn từ 2 lần thức ăn nhanh và thường xuyên ăn những thực phẩm chiên rán nhiều dầu mỡ thì khả năng dậy thì sớm là cao hơn gấp 2,5 lần so với những đứa trẻ bình thường. Khuyến khích trẻ ăn nhiều trái cây tươi thay thế cho các loại thực phẩm chiên rán.
Thuốc bổ cũng là một nguyên nhân dẫn đến tình trạng dậy thì sớm, vì thế không nên mù quáng cho trẻ dùng các loại chất bổ như sữa ong chúa, mật ong, hoặc những thực phẩm chức năng tăng cường trí tuệ. Phụ huynh cần đọc kỹ hướng dẫn trước khi quyết định cho trẻ sử dụng, cách tốt nhất nên có ý kiến tham vấn từ các bác sĩ chuyên khoa.
Người mẹ trong gia đình nên cất kỹ các loại thuốc tránh thai, các sản phẩm làm đẹp ngực...để tránh cho các bé cầm nhầm hoặc tò mò tiếp xúc, cũng không nên cho các bé sử dụng đồ trang điểm của người lớn hoặc các săn phẩm chăm sóc da.
Trong giai đoạn đang cho con bú người mẹ không nên dùng các sản phẩm chăm sóc ngực bôi lên vú để tránh cho các bé bú vào bên trong cơ thể. Nên hạn chế sử dụng những loại rau quả trái mùa và các loại thực phẩm có chất phụ gia cho cả mẹ và bé.
Luôn giữ cho trẻ có lối sống lành mạnh, tuyệt đối tránh những cảnh nóng trên phim ảnh và trong những sinh hoạt đời thường.