Bỏng da

Nguyên nhân gây bỏng da

Nguyên nhân gây bỏng da thường gặp nhất là do nhiệt: 

• Nhiệt nóng như lửa, nước sôi, vật rắn được nung nóng, hơi nóng, khí bị nung nóng...  
• Nhiệt lạnh: tổn thương do cóng lạnh khi tiếp xúc lâu với các tác nhân lạnh âm sâu hàng trăm độ C như nitơ lỏng, các hầm lạnh trong các ngành công nghiệp...

Ngoài nhiệt, chúng ta còn gặp bỏng do dòng điện (cao thế, hạ thế), bỏng do hồ quang điện được xếp vào bỏng do nhiệt. Bỏng do hóa chất (các axit hay bazơ mạnh) hay gặp là các trường hợp bỏng do axit, bỏng do vôi tôi nóng (bỏng nhiệt kèm theo bỏng kiềm)...

Triệu chứng của bỏng da

Các dấu hiệu và triệu chứng của bỏng da bao gồm:

• Đỏ, sưng da.
• Đau có thể dữ dội.
• Ướt hoặc ẩm da.
• Mụn nước.
• Sáp màu trắng da hoặc tan da.
• Đen hoặc cháy da trong trường hợp nghiêm trọng.

Tình trạng của cơ thể khi bị bỏng phụ thuộc vào 3 yếu tố:

• Độ sâu của bỏng.
• Diện tích của vết bỏng.
• Vị trí của vết bỏng trên cơ thể.

Khi nào cần gọi bác sĩ? 

Khi xuất hiện bất kỳ triệu chứng nào kể trên, hãy Gọi thoại - Gọi video với bác sĩ chuyên khoa Bỏng trên hệ thống Khám từ xa Wellcare để được tư vấn và hướng dẫn cách xử lý nhằm hạn chế biến chứng.

Biến chứng của bỏng da

Bỏng sâu và lan rộng có thể dẫn đến rất nhiều biến chứng, bao gồm:

• Nhiễm trùng tại chỗ. Bỏng khiến da dễ bị nhiễm vi khuẩn, đặc biệt là nhiễm tụ cầu và tăng nguy cơ nhiễm trùng, nhiễm trùng huyết và ảnh hưởng đến toàn bộ cơ thể.
• Nhiễm trùng lan rộng. Nhiễm trùng huyết xảy ra khi vi khuẩn bị nhiễm vào máu và lan truyền khắp cơ thể. Nhiễm trùng huyết tiến triển nhanh chóng, đe dọa mạng sống, có thể gây sốc và suy tạng.
• Khối lượng máu thấp. Bỏng có thể làm tổn thương các mạch máu và gây mất nước. Điều này có thể dẫn đến khối lượng máu thấp (hypovolemia). Mất máu và nước nặng ngăn cản tim bơm máu đủ cho cơ thể.
• Hạ nhiệt độ cơ thể nguy hiểm. Da giúp kiểm soát nhiệt độ của cơ thể, do đó khi một phần lớn da bị tổn thương sẽ gây mất nhiệt cơ thể. Điều này làm tăng nguy cơ bị giảm thân nhiệt, khi cơ thể mất nhiệt nhanh hơn nó có thể sản sinh, nhiệt độ cơ thể thấp đến mức gây nguy hiểm.
• Rối loạn thở. Thở không khí nóng hoặc khói có thể tổn thương đường hô hấp và gây ra khó thở. Hít phải khói làm tổn hại phổi và có thể gây suy hô hấp.
• Sẹo. Bỏng có thể gây ra những vết sẹo và u sùi do sự phát triển quá mức của mô sẹo.
• Xương và các vấn đề khác. Bỏng sâu có thể hạn chế chuyển động của xương và khớp. Có thể hình thành mô sẹo và gây co cứng, khô da, bắp thịt hoặc dây chằng rút ngắn và thắt chặt, kéo khớp vĩnh viễn ra khỏi vị trí.

Chẩn đoán bỏng da

Để chẩn đoán bỏng da, bác sĩ sẽ:

• Đánh giá các dấu hiệu và triệu chứng.
• Kiểm tra sự xuất hiện dấu hiệu trên làn da.
• Xác định tiếp xúc gần đây với nhiệt hoặc chất đốt.
• Đánh giá phổi. Tùy thuộc vào loại hình thương tích, bác sĩ cũng có thể kiểm tra xem không khí hay khí nóng có làm tổn hại phổi (hít phải khói) không.

Các xét nghiệm bao gồm:

• X-quang ngực.
• Nội soi - một thủ thuật sử dụng một camera nhỏ xíu trên phần cuối của một ống dài linh hoạt để xem các khí quản và đường hô hấp trên.

Xác định tổng diện tích bề mặt cơ thể có liên quan. Đối với bỏng nghiêm trọng lớn hoặc nhiều hơn, bác sĩ sử dụng một số phương pháp xác định diện tích bề mặt/tổng số cơ thể (TBSA). Biết bao nhiêu diện tích của cơ thể bị bỏng sẽ giúp bác sĩ xác định điều trị, nhu cầu chăm sóc và triển vọng phục hồi.
Một phương pháp để xác định TBSA được gọi là nguyên tắc của 9. Trong các quy định của 9, lĩnh vực cụ thể được các giá trị tỷ lệ phần trăm như sau:

• Đầu và cổ: 9%.
• Một phần mặt trước của thân: 18%.
• Một phần lưng: 18%.
• Tay: 9% mỗi tay.
• Chân: 18% mỗi chân.
• Khu vực sinh dục: 1%.

Điều trị bỏng da

Điều trị bỏng thuộc vào mức độ nghiêm trọng và kích thước của nó.

* Bỏng nhẹ:

Có thể điều trị bỏng độ I và độ II ở nhà bằng cách sử dụng các biện pháp tự chăm sóc như làm mát da và dùng thuốc giảm đau. Bỏng nhẹ thường giải quyết trong vòng một vài ngày đến vài tuần.

* Bỏng nghiêm trọng:

Bỏng nặng được coi là một cấp cứu y tế và cần điều trị y tế khẩn cấp.

Điều trị bỏng ở bệnh viện thường bao gồm:

• Đánh giá bất kỳ tình trạng có liên quan, chẳng hạn như chấn thương đường hô hấp. Nếu chưa làm, quần áo và đồ trang sức phải được loại bỏ khỏi vùng bị cháy.
• Truyền dịch đường tĩnh mạch. Các bác sĩ sẽ truyền dịch liên tục qua đường tĩnh mạch để ngăn ngừa mất nước.
• Thuốc. Bằng đường uống hoặc thuốc giảm đau và kháng sinh tiêm tĩnh mạch để giảm đau và ngăn ngừa nhiễm trùng. Thuốc tại chỗ cũng có thể được áp dụng cho vùng bỏng để giảm đau và tăng tốc độ chữa lành.
• Chăm sóc vết thương. Các vết bỏng được làm sạch và những miếng của quần áo hoặc các mảnh vỡ khác được loại bỏ.
• Gạc bảo vệ. Tùy thuộc vào kích thước và vị trí của các vết bỏng, vùng này có thể được bao bọc bởi băng để bảo vệ da, giảm đau và ngăn chặn sự mất nhiệt và độ ẩm qua các vết thương.
• Ghép da. Đối với bỏng một vùng da rộng, ghép da có thể được chỉ định để giúp tái tạo tế bào da, ngăn ngừa sẹo và hỗ trợ quá trình chữa bệnh.
• Phẫu thuật. Trong trường hợp nặng, phẫu thuật có thể cần thiết để đóng kín vết thương, loại bỏ các mô chết hoặc điều trị các biến chứng liên quan.

Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng và kích thước của vết bỏng, người bệnh có thể được chuyển đến một cơ sở chuyên khoa hoặc đơn vị chuyên ngành chăm sóc điều trị bỏng.
Bỏng nghiêm trọng bao phủ một vùng nhỏ hơn có thể chữa lành mà không cần điều trị đáng kể, mặc dù chúng có thể gây ra sẹo vĩnh viễn.
Nói chung, thậm chí bỏng nặng lành giống như bất kỳ vết thương khác, đóng vảy trên các vùng bị cháy, da tái tạo mô da mới và khỏe mạnh phát triển ở vùng bị tổn thương.
Bỏng độ II có thể mất ít nhất 2 - 3 tuần để chữa lành; bỏng nặng hơn có thể mất nhiều thời gian. Phục hồi chức năng có thể mất 1 năm hoặc nhiều hơn và có thể bao gồm phẫu thuật tái tạo (phẫu thuật thẩm mỹ), kiểm soát vết thương đang diễn ra và vật lý trị liệu để cải thiện sức mạnh và sự phối hợp cơ bắp.

Phương pháp phòng tránh bỏng da

Để giảm nguy cơ bỏng nói chung:

• Không bao giờ để các đồ nấu trên bếp không giám sát.
• Sử dụng lò nướng với găng tay chắc chắn che được bàn tay và cổ tay.
• Giữ chất lỏng nóng ngoài tầm tay của trẻ em và vật nuôi.
• Đừng bao giờ nấu ăn trong khi mặc quần áo vì quần áo có thể bắt lửa trên bếp.
• Giữ lửa khoảng cách từ các vật liệu dễ cháy.
• Nếu hút thuốc lá, tránh hút thuốc trong nhà và đặc biệt là không bao giờ hút thuốc trên giường.
• Giữ hóa chất, bật lửa và diêm xa tầm tay của trẻ em.
• Đặt nước nóng vòi tắm nhiệt độ 49 - 54 độ C để ngăn ngừa bỏng.

Bài thuốc dân gian chữa bỏng da

Lá cây thuốc bỏng

Lá cây thuốc bỏng để tươi, rửa sạch, giã nát, đắp hoặc ép lấy nước bôi. Thân rễ cây ráy cắt bỏ rễ con, cạo bỏ vỏ ngoài, rửa sạch, giã nhỏ đắp vào vết bỏng. Dùng riêng hoặc phối hợp với quả dứa xanh, liều lượng bằng nhau.
Thân rễ cây ráy 15g còn phối hợp với củ nghệ già 15g, cạo sạch vỏ, giã nát nhuyễn, cho vào dầu lạc hoặc dầu vừng 30ml, nấu sôi 30 phút. Lọc bỏ bã, cho sáp ong 20g, đun lại, đánh đều cho tan sáp. Để nguội mà dùng.
Thuốc có tác dụng đặc hiệu với những vết bỏng đã trầy da. Lá sung có tật 100g phơi khô, sao vàng, tán bột, rây mịn, trộn với mỡ lợn hoặc mỡ chó 100g, bôi hằng ngày.

Nước sắc

Lá dung sạn 100g, rửa sạch, sắc với 400ml nước còn 50ml. Để nguội, tẩm vào băng gạc, đắp ngày 1 lần. Nước sắc lá dung sạn có tác dụng với trực khuẩn gram âm và tụ cầu khuẩn, làm lành các vết bỏng nhiễm khuẩn. Dùng lá dung sạn thấy vết bỏng khô, không có mùi hôi và chóng lên da non.

Dầu

Ở dạng nguyên chất được dùng có dầu đài hái (nhân hạt giã nhỏ, đồ lên rồi ép nóng), dầu vừng đen (hạt ép sống), dầu trứng (lòng đỏ trứng gà đã luộc chín cho vào 1 bát hoặc muôi nhôm, đốt nóng sẽ được dầu chảy ra). Dầu gấc (ép từ màng hạt) được bào chế thành dạng thuốc mỡ 5 - 10%. Dầu mù u (ép từ nhân hạt) lại được pha loãng với tinh dầu tràm thành các chế phẩm như dầu calino, kem balsino và mỡ mecalin để dùng.