Khủng hoảng tuổi lên 3 ở trẻ

Khủng hoảng tuổi lên 3 là một cuộc khủng hoảng tâm lý thường kéo dài từ nửa cuối năm thứ ba của cuộc đời đến nửa đầu năm thứ tư của trẻ em. Giai đoạn này, trẻ có rất nhiều sự thay đổi trong tâm tính, khiến nhiều bố mẹ mệt mỏi và lo lắng.

Khủng hoảng tuổi lên 3 là gì?

Khủng hoảng tâm lý là một khái niệm thường gặp trong tâm lý học, nó được đưa ra lần đầu tiên trong Lý thuyết về sự phát triển tâm lý xã hội của Erik Erikson (1950, 1963).

Theo ông, cuộc đời mỗi người trải qua 8 giai đoạn riêng biệt và mỗi giai đoạn sẽ có một khủng hoảng tâm lý đặc trưng.

Nó chỉ xảy ra trong vài tháng, cường độ và mức độ ảnh hưởng của mỗi cuộc khủng hoảng là khác nhau ở mỗi người. Đây là một hiện tượng tự nhiên và bất kì ai cũng phải trải qua.

Vì đâu trẻ bướng bỉnh?

Khi bắt đầu nhận thức được về bản thân và thế giới xung quanh, trẻ sẽ tìm cách đối phó với những nguyên tắc và luật lệ của người lớn, để bảo vệ suy nghĩ của mình. Trẻ sẽ không thể khôn lớn nếu không có ý kiến, suy nghĩ, nhu cầu hay mong ước, nhờ đó trẻ mới có thể thoát ra khỏi cuộc sống phụ thuộc và rèn luyện tính tự lập. Tuy nhiên, nếu những hành vi này vượt quá những giới hạn cho phép và vi phạm những quy tắc đạo đức, thì rất cần sự định hướng và uốn nắn kịp thời.

Trẻ muốn khẳng định cái tôi

Trẻ không muốn làm theo sự ra lệnh, chỉ bảo của người lớn và thường hay cố tình làm ngược lại để khẳng định mình đã lớn. Tuy nhiên, trẻ chưa phân biệt được đúng sai, năng lực và khả năng ngôn ngữ còn hạn chế. Đặc biệt, do thường bị người lớn cấm đoán nên nhu cầu độc lập của trẻ không được thỏa mãn, khiến trẻ có phản ứng cảm xúc mạnh mẽ và hành vi chống đối.

Sức khỏe thể chất của trẻ

Trẻ trở nên cáu bẳn, ngang ngược và "làm mình làm mẩy" khi bệnh như cảm sốt, viêm họng, đau đầu, mệt mỏi... Khi nhận thấy dấu hiệu bướng bỉnh, ch mẹ nên lưu tâm vấn đề sức khỏe của bé. Không nên chiều theo tất cả những đòi hỏi vô lý của trẻ, không tạo cho con thói quen vòi vĩnh.

Trẻ lôi kéo sự chú ý

Một số cha mẹ vì công việc bận rộn nên ít quan tâm đến con hoặc bố mẹ luôn trong trạng thái lo âu, căng thẳng sẽ khiến trẻ mất đi cảm giác "gắn bó an toàn", luôn cảm thấy cô đơn, hụt hẫng và lo âu. Trẻ có những biểu hiện bứt rứt, khó chịu, hành vi cãi lại, chống đối để thu hút sự quan tâm của cha mẹ.

Cha mẹ quá chiều chuộng

Khi được chiều chuộng và bảo bọc quá mức, trẻ lên ba sẽ có những hành vi bướng bỉnh và chống đối. Không ít cha mẹ vì muốn đỡ mất thời gian nên chiều theo ý con cho "yên chuyện", vì vậy hành vi bướng bỉnh của trẻ sẽ ngày càng gia tăng.

Trẻ bị áp đặt, la mắng

Luôn có mối liên hệ trực tiếp giữa cảm xúc và hành vi của một đứa trẻ. Khi bị áp đặt, đánh mắng, trẻ sẽ mang cảm xúc khó chịu, vì vậy sẽ cư xử cộc cằn và thô bạo. Trẻ thường xuyên bị đánh mắng sẽ bị tổn thương tâm lý nặng nề, trở nên ương bướng. Trẻ sẽ học theo những hành động của cha mẹ, vì thế sẽ có hành vi bạo lực với những thành viên khác nhỏ hơn.

Một số biểu hiện của thời kỳ khủng hoảng lên 3 ở trẻ

- Phản ứng tiêu cực: Trẻ thường có biểu hiện không chịu nghe theo một số yêu cầu của người lớn.

- Ngoan cố: Trẻ ngang bướng, đòi hỏi cha mẹ phải đáp ứng những nhu cầu của mình. Đôi khi bé đòi làm cho bằng được, không phải vì thật sự thích, mà là muốn cha mẹ phải chịu thua.

- Tự tiện: Là xu hướng giải thoát khỏi người lớn. Trẻ tự mình làm điều gì đó mà không cần có ý kiến của người lớn. Thường trẻ chỉ hướng tới sự độc lập về mặt vận động, ở đây là sự vận động có chủ định và chủ kiến. Ví dụ: muốn đi chợ mua đồ cho mình, muốn cắt tóc cho em và muốn vẽ cả bức tranh to lớn,...

- Chống đối: Bé muốn làm trái lại những lời dạy dỗ và vi phạm những điều bị ngăn cấm.

- Vô lễ với người lớn: Trẻ có biểu hiện nói trống không hoặc nói hỗn với người lớn như giơ tay đánh, cấu véo, hét to… với người lớn.

Các biện pháp giải quyết khủng hoảng cho trẻ

- Khi trẻ có những thái độ như bướng bỉnh, tranh giành, đánh bạn thì người lớn không nên quát mắng trẻ, cấm trẻ chơi trò chơi hay giật đồ chơi từ tay trẻ. Hãy giải thích cho bé hiểu, đâu là của mình, đâu là của bạn, hành động nào là sai, hành động nào là đúng.

- Nếu trẻ ăn vạ thì nên lơ đi hoặc đánh lạc hướng trẻ bằng cách thu hút trẻ tham gia các hoạt động khác. Khi cần xử phạt thì không nên đánh, mắng vì như thế sẽ làm cho cả cha mẹ và trẻ đều cảm thấy bị ức chế và có thể lần sau trẻ sẽ tiếp tục lặp lại những hành vi chống đối.

- Nếu trẻ có ý muốn thỏa đáng thì người lớn nên đồng tình và cho trẻ thực hiện. Ngược lại, trong trường hợp trẻ có những đòi hỏi quá quắt, cha mẹ cần tỏ thái độ thái độ nghiêm khắc và tuyệt đối không chiều theo ý trẻ.

- Trẻ bắt đầu xuất hiện sự tự ý thức, trẻ ý thức được bản thân mình vì vậy người lớn nên giành thời gian trò chuyện với trẻ để hiếu mong muốn của trẻ, để khuyên bảo trẻ một cách nhẹ nhàng, khéo léo và cũng là để trẻ hiểu hơn về thế giới xung quanh.

- Người lớn nên hình thành tính độc lập tích cực cho trẻ bằng việc tạo cho bé cơ hội để tự chăm sóc bản thân như mặc đồ, ăn cơm, gấp quần áo ....

- Người lớn cần khuyến khích trẻ làm theo những yêu cầu của mình thay vì áp đặt trẻ làm theo, cần giải thích cho trẻ hiểu vì sao phải như vậy, đồng thời bày tỏ thái độ tôn trọng trẻ cũng như tôn trọng những việc làm và khả năng của trẻ.

- Hãy tạo một môi trường vui chơi thoải mái cho bé. Ngoài ra, có thể cho trẻ theo học các hoạt động năng khiếu vẽ, đàn, thể thao...