U nang tuyến tụy

Tìm hiểu U nang tuyến tụy

Tuyến tụy là một tạng dài khoảng 15cm nằm ở vùng bụng phía sau dạ dày. Tuyến tụy được chia thành 3 khu vực: đầu, thân và đuôi. Phần đầu của tuyến tụy nằm ở vùng bụng bên phải liền kề với tá tràng, đuôi ở vùng bụng bên trái, và phần thân nằm giữa.
Tuyến tụy sản xuất các hormone đưa vào máu – bao gồm cả insulin để điều chỉnh nồng độ đường trong máu cũng như các enzym tiêu hóa hỗ trợ việc tiêu hóa thức ăn, ví dụ như amylase. Các enzym tiêu hóa được sản xuất bởi tuyến tụy bao gồm một chất lỏng giàu bicarbonate, cũng được sản xuất bởi tuyến tụy. Các ống tụy trong tuyến tụy thu dịch giàu bicarbonate và các enzym tiêu hóa và chảy vào tá tràng, phần đầu của ruột non.
Ống mật chung (còn gọi là ống mật chủ) thu thập mật (một chất lỏng để giúp tiêu hóa chất béo) do gan sản xuất. Cũng giống như các ống tụy, ống mật chủ cũng chảy vào tá tràng. Trong thực tế, các ống mật chủ thường kết hợp vào ống tụy ở đầu tụy. Phần hợp lại của hai ống dẫn tạo thành các bóng Vater đưa cả mật và dịch tụy vào tá tràng.
U nang tụy là tập hợp chất dịch ở phần đầu, thân, hoặc đuôi của tụy. Một số u nang tụy là u nang thực sự, có nghĩa là, nó được lót bởi một lớp đặc biệt của các tế bào chịu trách nhiệm cho chất lỏng tiết ra thành các u nang. U nang khác là nang giả và không chứa các tế bào lót đặc biệt đó. Kích thước u nang tuyến tụy có thể dao động nhiều từ vài mm đến vài cm. Nhiều u nang tuyến tụy là lành tính và không có triệu chứng, nhưng một số u nang là ung thư hay tiền ung thư. (U nang tiền ung thư là u nang lành tính có tiềm năng trở thành ung thư).
Các loại u nang khác nhau có chứa các loại chất lỏng khác nhau. Ví dụ, nang giả đã hình thành sau khi một đợt viêm tụy cấp có chứa các enzyme tiêu hóa như amylase ở nồng độ cao. Các nang nhầy chứa chất nhầy (một chất lỏng chứa protein được sản xuất bởi các tế bào nhầy hình thành nên lớp lót bên trong của u).

Phân loại u nang tuyến tụy

Có hai loại chính của u nang tuyến tụy, u nang viêm và u nang không viêm. U nang viêm lành tính, trong khi các nang không viêm có thể là lành tính, tiền ung thư hoặc ung thư.
U nang viêm: Hầu hết các u nang viêm của tuyến tụy là nang giả tụy. Nang giả là kết quả của viêm tụy. Các nguyên nhân phổ biến của viêm tụy bao gồm nghiện rượu, sỏi mật, chấn thương, hoặc phẫu thuật.
 

Triệu chứng của bệnh u nang tuyến tụy

Các triệu chứng của u nang tụy phụ thuộc vào kích thước và vị trí của nó. U nang nhỏ (< 2 cm) thường không gây triệu chứng. U nang tụy lớn có thể gây đau bụng và đau lưng có lẽ bằng cách gây áp lực trên các mô xung quanh và các dây thần kinh. U nang lớn ở đầu của tuyến tụy cũng có thể gây ra vàng da (vàng da và mắt, nước tiểu sẫm màu) do tắc nghẽn ống mật chung. Tắc nghẽn khiến mật tái hấp thu và lượng bilirubin (chất gây vàng da) trở lại vào máu.
Trong những trường hợp hiếm hoi, viêm tụy cấp có thể gây ra sự hình thành của nang giả lớn có thể chèn ép dạ dày hoặc tá tràng, dẫn đến tắc nghẽn lưu thông trong ruột, gây đau bụng và nôn mửa. Những u này cũng có thể bị nhiễm trùng dẫn đến sốt, ớn lạnh, và nhiễm trùng huyết.

Chẩn đoán bệnh u nang tuyến tụy

Do phần lớn các u nang tụy nhỏ không có triệu chứng, chúng thường được phát hiện tình cờ khi chụp bụng (siêu âm, CT scan, MRI) được thực hiện để điều tra triệu chứng không liên quan.
Siêu âm nội soi (EUS) đang ngày càng trở nên hữu ích trong việc xác định liệu u nang tụy là lành tính hoặc ung thư.
Trong EUS, chất dịch từ u nang và mẫu mô cũng có thể thu được qua kim đặc biệt thông qua nội soi và các u nang hoặc các khối u. Quá trình lấy mô hoặc dịch với một cây kim mỏng được gọi là chọc hút bằng kim (FNA).
Các chất lỏng thu nhờ chọc hút bằng kim có thể được phân tích tìm các tế bào ung thư (tế bào) và đánh dấu khối u, chẳng hạn như CEA (kháng nguyên ung thư) - là những protein được các tế bào khối u sản sinh với số lượng lớn. Ví dụ, dịch nang giả tụy thường sẽ có mức amylase cao nhưng CEA ở mức độ thấp. U nang lành tính thanh mạc sẽ có amylase thấp và CEA ở mức độ thấp, trong khi u nang nhầy, u tuyến tiền ung thư hoặc ung thư sẽ có nồng độ amylase thấp nhưng mức độ CEA cao.
Các tế bào thu được bằng cách hút kim nhỏ có thể được kiểm tra dưới kính hiển vi tìm các tế bào ung thư hay tiền ung thư.
 

Điều trị u nang tuyến tụy

Cần xác định xem u nang lành tính thường không cần điều trị. Nếu nó là ung thư thì phải được loại bỏ.
Nếu bệnh nhân với một khối u tiền ung thư hoặc ung thư tuyến tụy có phù hợp để phẫu thuật không.
1. Nang giả tụy cần điều trị nếu nó tồn tại vượt quá 6 tuần sau khi viêm tụy cấp
2. U nang tụy nhỏ (ví dụ < 2 cm) sẽ có rất ít cơ hội (3,5%) bị ung thư và có thể được quan sát thấy.
3. U nang tuyến tụy >2 cm ở người trẻ, người khỏe mạnh thường được điều trị bằng phẫu thuật cắt bỏ, đặc biệt là nếu các u nang gây các triệu chứng.
4. U nang tuyến tụy > 2 cm ở những bệnh nhân cao tuổi có thể được xem xét qua siêu âm nội soi và hút kim nhỏ. Nếu tế bào học và thông số CEA của chất lỏng cho kết quả tiền ung thư hoặc ung thư, bệnh nhân có thể được cân nhắc phẫu thuật tuyến tụy.
 

Phòng ngừa u nang tuyến tụy

Cách tốt nhất để tránh u nang là để tránh viêm tụy, mà thường do sỏi mật hoặc sử dụng nhiều rượu. Nếu viêm tụy là do lạm dụng rượu, kiêng rượu có thể làm giảm nguy cơ. Nếu sỏi mật đang gây viêm tụy, có thể cần phải loại bỏ túi mật.