Nhiễm trùng đường tiểu ở trẻ nhỏ

Nhiễm trùng đường tiểu là gì?

Nhiễm trùng đường tiểu là loại nhiễm trùng rất thường gặp ở trẻ nhỏ. Loại nhiễm trùng này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Do các triệu chứng có thể không rõ ràng, bé hoặc cha mẹ khó nhận ra nên đôi khi bệnh không được điều trị. Sau đây là thông tin của Viện hàn lâm Nhi khoa Hoa kỳ về nhiễm trùng đường tiểu:

Hệ thống đường tiểu

Hệ thống đường tiểu (hệ tiết niệu) là cơ quan sản xuất và lưu trữ nước tiểu, bao gồm 2 quả thận, niệu quản, bàng quang và niệu đạo (xem hình minh họa). Thận có chức năng sản xuất nước tiểu. Nước tiểu đi từ thận, đi qua 2 ống dẫn hẹp (gọi là niệu quản) rồi xuống bàng quang. Bàng quang là một túi cơ, có chức năng lưu trữ nước tiểu trước khi nước tiểu được thải ra khỏi cơ thể. Khi bàng quang đầy và cần trút hết nước tiểu ra ngoài, một cơ ở dưới đáy bàng quang sẽ thả lỏng và nước tiểu sẽ chảy xuống dọc theo một ống dẫn gọi là niệu đạo để thoát ra ngoài. Lỗ niệu đạo của nam giới nằm phía cuối dương vật. Ở nữ giới, lỗ niệu đạo nằm phía trên lỗ âm đạo.

Triệu chứng của nhiễm trùng đường tiểu

Triệu chứng của nhiễm trùng đường tiểu gồm có:

• Sốt
• Cảm giác đau hoặc nóng rát khi đi tiểu
• Có nhu cầu đi tiểu thường xuyên hơn hoặc khó tiểu
• Cần tiểu gấp, hoặc tiểu són ra quần hoặc giường đối với những trẻ đã biết tự đi bô
• Nôn ói, không chịu ăn
• Đau bụng
• Đau lưng hoặc đau ở sườn
• Nước tiểu có mùi bất thường
• Nước tiểu đục hoặc có máu
• Tình trạng quấy khóc, khó chịu dai dẳng, không rõ nguyên do (ở nhũ nhi)
• Phát triển chậm (ở nhũ nhi)

Nguyên nhân nhiễm trùng đường tiểu

Thông thường thì nước tiểu không có vi khuẩn. Tuy nhiên, vi khuẩn có thể xâm nhập vào đường tiết niệu từ 2 nguồn:

• Vùng da quanh trực tràng và bộ phận sinh dục
• Dòng máu từ các bộ phận cơ thể khác.

Vi khuẩn có thể gây ra nhiễm trùng ở bất cứ bộ phận nào hoặc mọi bộ phận của đường tiết niệu, bao gồm: niệu đạo, bàng quang, thận.
Nhiễm trùng đường tiểu rất phổ biến ở nhũ nhi và trẻ nhỏ. Bệnh này thường gặp ở nữ nhiều hơn so với nam. Khoảng 3% bé gái và 1% bé trai bị nhiễm trùng đường tiểu trước 11 tuổi. Khi trẻ bị sốt cao và không có các triệu chứng khác, xác suất trẻ bị nhiễm trùng đường tiểu là 1/20. Các bé trai không được cắt bao qui đầu thường dễ bị nhiễm trùng đường tiểu hơn.

Chẩn đoán nhiễm trùng đường tiểu

Nếu con bạn có triệu chứng của nhiễm trùng đường tiểu, bác sĩ sẽ:

• Hỏi các triệu chứng của con bạn là gì
• Hỏi xem liệu gia đình có tiền sử có vấn đề về đường tiểu hay không
• Hỏi xem bé thường ăn uống những gì
• Khám cho bé
• Lấy mẫu nước tiểu của bé
• Bác sĩ sẽ cho xét nghiệm nước tiểu để kiểm tra xem có vi khuẩn trong nước tiểu hoặc có những dấu hiệu bất thường khác không.

Điều trị nhiễm trùng đường tiểu cho trẻ

Nhiễm trùng đường tiểu được điều trị bằng thuốc kháng sinh. Dùng kháng sinh bằng cách nào là tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng và loại nhiễm trùng. Kháng sinh thường được cho uống, dưới dạng nước hoặc viên. Nếu bé bị sốt, nôn và không thể nuốt được bất kỳ chất lỏng gì, có thể cần phải tiêm kháng sinh trực tiếp vào tĩnh mạch hoặc vào cơ.
Cần phải điều trị nhiễm trùng đường tiểu ngay để:

• Chấm dứt nhiễm trùng
• Ngăn nhiễm trùng lan ra khỏi đường tiết niệu (ví dụ như lan vào máu)
• Giảm nguy cơ bị tổn thương thận

Nhũ nhi và trẻ nhỏ bị nhiễm trùng đường tiểu thường cần dùng kháng sinh trong vòng từ 7-14 ngày, đôi khi lâu hơn. Bảo đảm bé uống hết tất cả số thuốc bác sĩ kê toa. Ngay cả khi trẻ đã khỏe mạnh trở lại cũng không được ngừng thuốc cho đến khi bác sĩ thông báo đã hoàn tất quá trình điều trị.
Nhiễm trùng đường tiểu có thể tái phát nếu không được điều trị dứt điểm.

Cách lấy nước tiểu

Bác sĩ cần lấy nước tiểu để phân tích xem đường tiểu của bé có bị nhiễm khuẩn hay không. Bác sĩ sẽ yêu cầu các trẻ lớn tự tiểu vào một lọ/ hộp.
Có 3 cách để lấy nước tiểu của trẻ nhỏ:

• Phương pháp phổ biến là đặt một ống nhỏ, gọi là ống thông đường tiểu, đi qua niệu đạo và dẫn đến bàng quang. Nước tiểu sẽ chảy qua ống vào lọ/ hộp chứa nước tiểu.
• Phương pháp khác là dùng kim tiêm đâm qua da ở vùng bụng dưới để lấy nước tiểu từ bàng quang. Phương pháp này gọi là chọc hút bằng kim.
• Nếu bé quá nhỏ hoặc chưa tự đi bô được, bác sĩ sẽ cho đặt một túi nilon bọc quanh bộ phận sinh dục để hứng nước tiểu. Do vi khuẩn trên da có thể dính vào nước tiểu và dẫn đến kết quả xét nghiệm không chính xác, phương pháp này chỉ dùng để dò tìm khả năng bị nhiễm trùng. Nếu có biểu hiện của nhiễm trùng, bác sĩ cần phải lấy nước tiểu bằng một trong hai phương pháp đầu để xác định xem liệu có vi khuẩn hay không.

Bác sĩ sẽ chỉ dẫn nên lấy nước tiểu bằng phương pháp nào là tốt nhất.

Theo dõi tiếp nhiễm trùng đường tiểu cho trẻ

Nếu trẻ bị nhiễm trùng đường tiểu từ khi còn nhỏ, bác sĩ sẽ cho làm siêu âm thận và bàng quang để kiểm tra xem đường tiết niệu có dị tật hay không. Loại xét nghiệm này sử dụng sóng âm để tạo nên hình ảnh bàng quang và thận.
Ngoài ra, bác sĩ cũng cần kiểm tra để biết chắc là hệ tiết niệu vẫn hoạt động bình thường và không bị thương tổn gì. Có vài loại xét nghiệm như sau:

• Chụp X quang bàng quang-niệu đạo (VCUG) . Đặt ống thông tiểu vào niệu đạo và cho một dung dịch cóchất cản quang vào bàng quang, sau đó chụp X quang để kiểm tra xem liệu nước tiểu có chảy ngược vào bàng quang, về thận thay vì chảy ra ngoài qua niệu đạo như thông thường.
• Chụp phóng xạ hạt nhân . Tiêm chất phóng xạ vào tĩnh mạch để kiểm tra xem thận có bình thường hay không. Có nhiều loại chụp phóng xạ hạt nhân, mỗi loại sẽ đưa ra một thông tin khác nhau về thận và bàng quang. Chất phóng xạ này chỉ có mức phóng xạ như các loại tia X khác.

Ghi nhớ nếu trẻ bị nhiễm trùng đường tiểu

Nhiễm trùng đường tiểu là bệnh phổ biến và hầu hết các ca thường rất dễ điều trị. Cần chẩn đoán và điều trị sớm bởi vì nếu không điều trị, tình trạng nhiễm trùng cứ tái đi tái lại sẽ dẫn đến các vấn đề lâu dài khác. Trẻ đã từng bị nhiễm trùng đường tiểu thường dễ bị nhiễm trùng lại. Hãy đưa bé đi bác sĩ nếu bé bị sốt và đã từng bị nhiễm trùng đường tiểu. Hãy tư vấn với bác sĩ nếu nghi ngờ con bạn bị nhiễm trùng đường tiểu.