Hội chứng chân không nghỉ

Triệu chứng, biểu hiện của hội chứng chân không nghỉ

Các đặc điểm thường gặp của cảm giác này bao gồm:
• Khởi phát khi không hoạt động. Cảm giác này điển hình bắt đầu khi bạn nằm hoặc ngồi lâu, như ngồi trong xe ô tô, máy bay hoặc rạp chiếu phim.
• Muốn cử động. Cảm giác này của hội chứng chân không nghỉ giảm khi ngồi dậy hoặc cử động. Người ta chống lại cảm giác chân không nghỉ theo nhiều cách căng chân, lắc nhẹ chân, bước trên sàn nhà, tập luyện hoặc đi bộ. Những cách này có thể loại bỏ hội chứng chân không nghỉ.
• Các triệu chứng nặng hơn vào buổi tối. Các triệu chứng thường không rõ vào ban ngày nhưng rất rõ vào buổi tối.
• Chân khó chịu suốt đêm. Hội chứng chân không nghỉ liên quan tới những cử động chân theo chu kỳ khi ngủ. Bác sĩ thường gọi là rung giật cơ, nhưng hiện nay họ gọi chúng là cử động chân theo chu kỳ khi ngủ. Bị cử động chân theo chu kỳ khi ngủ, bạn co và duỗi chân vô tình khi ngủ không biết bạn đang làm gì, thường ảnh hưởng tới giấc ngủ của người nằm chung giường.
Hàng trăm lần khó chịu hoặc những cử động này có thể lặp đi lặp lại suốt đêm. Nếu bị hội chứng chân không nghỉ nặng, những cử động vô tình này có thể xuất hiện khi bạn thức. Cử động chân theo chu kỳ khi ngủ thường gặp ở người già ngay cả khi bị hội chứng chân không nghỉ và thường không làm gián đoạn giấc ngủ.
• Phần lớn những người bị hội chứng chân không nghỉ rất khó ngủ. Mất ngủ có thể gây ngủ gà ngủ gật nhiều vào ban ngày, nhưng hội chứng chân không nghỉ có thể làm cho bạn không muốn chợp mắt vào ban ngày.
Mặc dù hội chứng chân không nghỉ không gây các bệnh nghiêm trọng khác, triệu chứng có thể thay đổi từ khó chịu tới tàn phế. Thực tế, các triệu chứng thường dao động về mức độ nặng, và đôi khi triệu chứng của bạn có thể biến mất trong một thời gian.
Hội chứng chân không nghỉ có thể tiến triển ở bất kỳ lứa tuổi nào, thậm chí ở cả trẻ em. Nhiều người lớn bị hội chứng chân không nghỉ có thể trở về tuổi thơ ấu khi họ đang tiến triển đau hoặc có thể tưởng là cha mẹ đang xoa chân để giúp họ ngủ. Rối loạn này thường gia tăng theo tuổi.

Nguyên nhân của hội chứng chân không nghỉ

Các nhà nghiên cứu nghi ngờ bệnh có thể là do mất cân bằng hóa chất dopamin của não. Hóa chất này gửi thông điệp kiểm soát cử động cơ.
Hội chứng chân không nghỉ di truyền trong gia đình ở tới 50% số người bị hội chứng chân không nghỉ, đặc biệt khi bệnh xuất hiện ở tuổi trẻ. Các nhà nghiên cứu đã phát hiện vị trí của 1 trong các nhiễm sắc thể có thể có gen gây hội chứng chân không nghỉ.
Căng thẳng thường làm cho hội chứng chân không nghỉ nặng hơn.
Chế độ ăn và các yếu tố môi trường khác có thể giữ một vai trò ở nhiều người.
Phụ nữ mang thai hoặc những thay đổi hormon có thể tạm thời làm nặng các triệu chứng của hội chứng chân không nghỉ. Một số phụ nữ có thai bị hội chứng chân không nghỉ ở giai đoạn đầu, nhất là trong 3 tháng cuối của thời kỳ mang thai. Tuy nhiên, đối với phần lớn phụ nữ này, các triệu chứng thường biến mất khoảng 1 tháng sau đẻ.
Đa phần, hội chứng chân không nghỉ không liên quan tới những rối loạn nặng. Tuy nhiên, đôi khi hội chứng chân không nghỉ đi kèm với các bệnh khác, như:
• Bệnh thần kinh ngoại vi. Tổn thương thần kinh ở bàn tay và bàn chân, đôi khi do các bệnh mạn tính như tiểu đường và nghiện rượu.
• Thiếu hụt sắt. Thậm chí không thiếu máu, thiếu sắt có thể gây hoặc làm hội chứng chân không nghỉ nặng hơn. Nếu có tiền sử chảy máu dạ dày hoặc ruột, kinh nguyệt ra nhiều hoặc cho máu nhiều lần, bạn có thể bị thiếu sắt.
Rối loạn kém tập trung tăng động.
Người bị cả hội chứng chân không nghỉ và một bệnh có liên quan sẽ có xu hướng tiến triển các triệu chứng nặng nhanh hơn. Ngược lại, rối loạn này tiến triển chậm hơn ở những người mà hội chứng chân không nghỉ không có liên quan tới các bệnh khác.

Các yếu tố nguy cơ của hội chứng chân không nghỉ

Dù nguyên nhân vẫn chưa được làm rõ nhưng các nhà khoa học đã nhận diện được một số yếu tố nguy hiểm liên quan đến hội chứng chân không nghỉ nguyên phát. Chẳng hạn như:
- Khoảng 25 - 75% trường hợp hội chứng chân không nghỉ nguyên phát có yếu tố di truyền.
- Đối với các trường hợp này, bệnh có khuynh hướng phát triển sớm nhưng tiến triển chậm hơn so với những trường hợp còn lại.
- Sự mệt mỏi tinh thần và thể chất có thể làm bệnh diễn biến xấu đi.
- Hội chứng cũng gặp ở người mắc bệnh Parkinson, giảm hoặc tăng năng tuyến giáp, đau cơ và khớp, từng phẫu thuật dạ dày...
Hội chứng chân không nghỉ thứ phát thường phát triển đột ngột và có thể trở nên nghiêm trọng chỉ trong vòng 1 ngày. Nó thường xuất hiện ở bệnh nhân trên 40 tuổi, phần lớn có liên quan đến việc sử dụng một số loại thuốc. Đó là: thuốc chống co giật, chống trầm cảm, thuốc ngừa loạn tâm thần, thuốc an thần.
Khoảng 40% phụ nữ mang thai gặp phải tình trạng này, nhưng các triệu chứng thường biến mất vài tuần sau khi sinh.
Những người thiếu máu và mắc bệnh thần kinh cũng có nguy cơ phát triển hội chứng chân không nghỉ thứ phát.
Ngoài rượu, caffeine, thuốc lá, các nguyên nhân thứ phát khác bao gồm: thiếu ma-giê, vitamin B12...
Với những trường hợp nhẹ, các triệu chứng có thể được cải thiện phần nào khi người bệnh thường xuyên vận động tay, chân như đi lại, duỗi chân...
Còn trong những trường hợp nghiêm trọng khó có cơ hội phục hồi.
Trong số các trường hợp bị hội chứng chân không nghỉ, có thể có những trường hợp liên quan đến di truyền vì người ta nhận thấy khoảng 60% bệnh nhân có người thân đã bị bệnh tương tự.
Có nhiều yếu tố có thể gây ra hội chứng chân không nghỉ hoặc làm cho tình trạng này nặng thêm là:
- Mắc các bệnh lý mạn tính như đái tháo đường, suy thận mạn, tình trạng thiếu chất sắt...
- Sử dụng lâu ngày một số loại thuốc như thuốc chống ói, thuốc chống trầm cảm, thuốc an thần, thuốc chữa sổ mũi (có chứa chất kháng histamine), thuốc ức chế calci (khi điều trị cao huyết áp), thuốc steroid…
- Đang trong thai kỳ, nhất là trong 3 tháng cuối. Thông thường các triệu chứng của hội chứng chân không nghỉ sẽ mất đi trong vòng 1 tháng sau khi sinh nở.
- Lạm dụng rượu bia.
Nếu nghi ngờ mình mắc hội chứng chân không nghỉ, bạn nên đến bác sĩ chuyên về bệnh lý giấc ngủ để được làm chẩn đoán và điều trị sớm. Bác sĩ sẽ hỏi kỹ về các triệu chứng, các thuốc bạn đang uống, tiền sử gia đình, khám tổng quát, làm một số xét nghiệm máu và đo đa ký giấc ngủ của bạn.

Chẩn đoán hội chứng chân không nghỉ

Một số bác sĩ nghĩ sai về các triệu chứng gây nóng nảy, stress, mất ngủ hoặc chuột rút. Nhưng hội chứng chân không nghỉ được quan tâm nhiều hơn và là trọng tâm của y tế cộng đồng trong những năm gần đây, làm cho mọi người hiểu về bệnh rõ hơn.
Nếu nghĩ mình có thể bị hội chứng chân không nghỉ, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ. Bác sĩ chẩn đoán hội chứng chân không nghỉ bằng cách lắng nghe việc mô tả triệu chứng và xem xét tiền sử bệnh của bạn. Bác sĩ sẽ hỏi bạn những câu hỏi như:
• Có cảm thấy khó chịu hoặc run, cảm giác kiến bò ở chân, thôi thúc bạn phải cử động không?
• Khi cử động có làm giảm cảm giác này không?
• Có thấy khó chịu hơn do những cảm giác này sau khi ngồi hoặc ngủ không?
• Có thường khó chịu khi đi ngủ hoặc mất ngủ không?
• Có bị giật chân, hoặc tay khi ngủ không?
• Những người khác trong gia đình bạn có khó chịu với chân không nghỉ không?
Không có xét nghiệm máu hay xét nghiệm nào đặc trưng trong chẩn đoán hội chứng chân không nghỉ. Câu trả lời của bạn giúp bác sĩ phân biệt liệu bạn có bị hội chứng chân không nghỉ hoặc liệu có cần thiết làm xét nghiệm để loại trừ các bệnh khác có thể ẩn sau những triệu chứng này hay không.
Có thể không cần xét nghiệm máu hoặc các xét nghiệm cơ hay thần kinh để chẩn đoán xác định.
Bác sĩ có thể chuyển bạn tới bác sĩ chuyên khoa về giấc ngủ để đánh giá thêm. Điều này có thể cần bạn phải nghỉ đêm tại phòng lưu bệnh nhân, nơi bác sĩ có thể theo dõi chặt chẽ về các thói quen khi ngủ của bạn và kiểm tra chứng co giật chân (cử động chân thường xuyên) khi ngủ - là một dấu hiệu của hội chứng chân không nghỉ.

Điều trị hội chứng chân không nghỉ

Điều chỉnh thiếu hụt sắt có thể cho bổ sung sắt. Tuy nhiên, chỉ dùng sắt dưới sự giám sát của bác sĩ và trước tiên kiểm tra sự tích tụ sắt bằng xét nghiệm máu định lượng nồng độ ferritin trong huyết thanh.
Nếu bạn bị hội chứng chân không nghỉ mà không liên quan tới bệnh khác, điều trị tập trung vào thay đổi lối sống và dùng thuốc. Một số thuốc kê đơn, phần lớn những thuốc này được dùng để điều trị các bệnh khác, có thể có hiệu quả giảm tình trạng bồn chồn ở chân.
Những thuốc này bao gồm:
• Thuốc điều trị bệnh Parkinson. Các thuốc này làm giảm cử động chân bằng cách tác động tới nồng độ hóa chất dopamin trong não. Chúng gồm pramipexol (Mirapex), pergolid (Permax), ropinirol (Requip), và kết hợp carbidopa với levodopa (Sinemet).
• Opioid. Các thuốc gây nghiện có thể giảm triệu chứng từ nhẹ tới nặng, nhưng chúng có thể gây nghiện nếu dùng ở liều quá cao. Một số ví dụ gồm codein, hợp chất giữa hydrocodon và acetaminophen (Vicodin, Duocet).
• Thuốc giãn cơ và thuốc ngủ. Nhóm thuốc này, được biết là benzodiazepin, giúp ngủ ngon hơn về đêm. Nhưng những thuốc này không loại bỏ được các cảm giác ở chân, và chúng có thể gây tình trạng ngủ gật ban ngày. Các thuốc an thần thường được dùng trong hội chứng chân không nghỉ bao gồm clonazepam (Klonopin), temazepam (Restoril, Razapam) và triazolam (Halcion).
• Thuốc chữa động kinh. Những thuốc này, làm giảm hoạt động của các tế bào thần kinh ở chân, bao gồm gabapentin (Neurontin) và lamotrigin (Lamictal). Chúng có tác dụng rất tốt ở người bị hội chứng chân không nghỉ.
• Thuốc điều trị cao huyết áp. Đôi khi dùng clonidin (Catapres). Clonidin hoạt động bằng cách kiểm soát kích thích thần kinh theo con đường thần kinh nào đó.
• Có thể làm một vài thử nghiệm trước khi bạn và bác sĩ tìm ra thuốc và liều lượng hợp lý đối với bạn. Phối hợp các thuốc có thể cho hiệu quả cao nhất.
Cần báo trước về các thuốc điều trị hội chứng chân không nghỉ, đôi khi thuốc đã có hiệu quả đối với bạn trong việc giảm triệu chứng một thời gian ngắn trở nên kém hiệu quả. Hoặc dự báo về các triệu chứng sẽ sớm tái phát trong một ngày gần đây.
Thí dụ, nếu dùng thuốc lúc 8 giờ tối, các triệu chứng hội chứng chân không nghỉ có thể bắt đầu xuất hiện vào 6 giờ chiều. Đây được gọi là bệnh nặng hơn. Bác sĩ có thể thay thuốc khác để chống lại rối loạn này.
Phần lớn các thuốc được kê để điều trị hội chứng chân không nghỉ không khuyên dùng cho phụ nữ mang thai. Thay vào đó, bác sĩ có thể khuyên làm các kỹ thuật tự điều trị để giảm triệu chứng. Tuy nhiên, nếu những cảm giác này đặc biệt gây khó chịu trong 3 tháng cuối của thời kỳ mang thai, bác sĩ có thể đồng ý dùng thuốc giảm đau.
Một số thuốc có thể làm trầm trọng các triệu chứng hội chứng chân không nghỉ. Những thuốc này gồm thuốc chống nôn, thuốc chẹn kênh calci (được dùng để điều trị bệnh tim) và phần lớn các thuốc chống trầm cảm.
Do đó, bác sĩ có thể khuyên bạn tránh dùng những thuốc này. Tuy nhiên, nếu cần phải dùng những thuốc này, hội chứng chân không nghỉ có thể vẫn kiểm soát được bằng cách dùng thêm thuốc kiểm soát chúng.

Phòng ngừa hội chứng chân không nghỉ

Bạn nên vận dụng một vài biện pháp sau đây để phần nào giảm bớt các triệu chứng:
- Cố gắng ngủ được từ 6-7 giờ mỗi ngày.
- Tập thể dục đều đặn hàng ngày với cường độ vừa phải, không quá sức.
- Giảm các thực phẩm có caffein như cà phê, nước ngọt…
- Không uống rượu và hút thuốc lá.
- Tập thiền và tập yoga để thư giãn.
Khi có tình huống sắp phải ngồi yên trong một thời gian dài (ví dụ đi du lịch xa bằng xe hơi hay máy bay), bạn có thể áp dụng một số cách sau:
- Dùng khăn chườm nóng hay lạnh lên hai chân.
- Làm các động tác giúp giãn các cơ chân.
- Tắm nước nóng trước khi đi du lịch.
- Massage hai chân.