Hội chứng buồng trứng đa nang

Hội chứng buồng trứng đa nang là gì? 

Hội chứng buồng trứng đa nang hay còn gọi là hội trứng Stein-Leventhal do Irvine F.Stein và Michael leventhal mô tả đầu tiên năm 1937. Đây là bệnh gây ra do tình trạng rối loạn nội tiết và là một trong những nguyên nhân vô sinh thường gặp do không rụng trứng hay rối loạn phóng noãn.

Hội chứng buồng trứng đa nang chiếm khoảng 6 - 10% phụ nữ trong tuổi sinh đẻ. Bệnh thường xuất hiện vào tuổi dậy thì, nhưng cũng có thể xuất hiện vào tuổi từ 20 - 25.

Triệu chứng, biểu hiện của hội chứng buồng trứng đa nang

Triệu chứng, biểu hiện buồng trứng đa nang gồm: triệu chứng lâm sàng và cận lâm sàng.

Triệu chứng lâm sàng

• Rối loạn kinh nguyệt: Kinh thưa, kinh không đều và hay vô kinh là những rối loạn về kinh nguyệt thường gặp trong hội chứng buồng trứng đa nang. Đây là một trong những tiêu chuẩn chính để chẩn đoán hội chứng buồng trứng đa nang. Khoảng 90% phụ nữ thiếu kinh có hình ảnh buồng trứng đa nang trên siêu âm.
• Rậm lông, mụn, rụng tóc: Một trong những triệu chứng thường gặp nhất của buồng trứng đa nang là rậm lông (mặt và cơ thể). Đây là biểu hiện của tình trạng cường androgen.
  Có khoảng 92% phụ nữ rậm lông có hình ảnh buồng trứng đa nang trên siêu âm. Tuy nhiên, cần chú ý đến một số yếu tố có thể ảnh hưởng đến tình trạng này như di truyền hay chủng tộc. Do đó, cần định lượng một số nội tiết tố để xác định tình trạng cường androgen.
  Bên cạnh triệu chứng rậm lông, mụn cũng rất thường gặp. Nghiên cứu của Eden thực hiện 1991 cho thấy khoảng 3/4 phụ nữ có hình ảnh buồng trứng đa nang trên siêu âm.
  Hói và rụng tóc ít khi phổ biến trong buồng trứng đa nang, nhưng cũng được ghi nhận.
• Béo phì: 30-50% phụ nữ buồng trứng đa nang bị béo phì. Rối loạn trong quá trình chuyển hóa dẫn đến tình trạng phân bố mỡ không đồng đều. Để xác định tình trạng béo phì người ta dựa vào chỉ số BMI (>25) hay tỉ số vòng eo/vòng mông.
  Một số nghiên cứu cho rằng béo phì cũng có vai trò trong cơ chế bệnh sinh của buồng trứng đa nang. Người ta nhận thấy rằng cân nặng đóng vai trò rất quan trọng trong thúc đẩy các triệu chứng buồng trứng đa nang biểu hiện trên lâm sàng. Kiểm soát cân nặng có thể giúp cải thiện tiên lượng của hội trứng buồng trứng đa nang.

Các triệu trứng cận lâm sàng

Có thể dựa vào định lượng nội tiết và siêu âm.

• Định lượng nội tiết
  
  • + LH >10 mUl/ml
  • LH/FSH >2
  • Testosterone >1,5 mg/ml
• Hình ảnh buồng trứng đa nang trên siêu âm
  
  • Hai buồng trứng to
  • Có trên 10 nang (<10mm) ở mặt phẳng khảo sát, hình chuỗi hạt.
  • Mô đệm dày và sáng.

Nguyên nhân gây hội chứng buồng trứng đa nang

Mặc dù có nhiều nguyên nhân của hội chứng buồng trứng đa nang nhưng một trong những nguyên nhân gốc rễ là do kháng insulin hay do hội chứng trao đổi chất.

• Nguyên nhân này có thể là do chế độ ăn uống quá nhiều carb. Trong khi hầu hết những người bị đa nang buồng trứng là những người thừa cân nhưng những người gầy cũng có nguy cơ.
• Cơ thể không cân đối, vòng 2 'phát phì', không cân đối, lớn hơn so với các phần còn lại của cơ thể là đặc trưng của hội chứng chuyển hóa gây ra bởi kháng insulin.
• Hội chứng buồng trứng đa nang là một sự mất cân bằng nội tiết tố liên quan đến cách cơ thể xử lý insulin sau khi nó đã được sản xuất bởi tuyến tụy để điều tiết lượng đường (glucose) trong máu.

Kháng insulin có thể gây ra đa nang theo hai cách riêng biệt. Kháng insulin làm giảm độ nhạy insulin của thành tế bào. Glucose đi qua thành tế bào để được chuyển đổi thành năng lượng nhờ sự giúp đỡ của insulin. Nhưng vì các thành tế bào đã bị giảm sự nhạy cảm với insulin, nên quá trình kháng insulin không có hiệu quả.
Glucose 'bị trả lại' ra khỏi thành tế bào, thay vì đi qua cánh cửa insulin để được đốt cháy thành năng lượng. Glucose còn lại trong dòng máu, gây ra mức độ đường trong máu, được đưa đến gan. Khi đó, đường được chuyển đổi thành chất béo và được lưu trữ thông qua dòng máu đi khắp cơ thể. Quá trình này có thể dẫn đến tăng cân và béo phì - yếu tố quan trọng trong việc gây ra hội chứng buồng trứng đa nang.
Đề kháng insulin làm tăng lượng insulin trong máu. Lối sống không lành mạnh và điều kiện di truyền làm cho tuyến tụy sản xuất thừa insulin. Các tế bào lần lượt bị giảm độ nhạy, bị áp đảo bởi insulin dư thừa và tạo ra các mức độ hormon không cân bằng trong những người bị đa nang buồng trứng.
Dư thừa insulin kích thích buồng trứng sản xuất nhiều hormon nam testosterone hơn, có thể ngăn chặn rụng trứng hàng tháng, gây vô sinh. Quá nhiều insulin cũng làm tăng chuyển đổi của nội tiết tố androgen (hormon nam) estrogen (hormon nữ), làm xáo trộn sự cân bằng tinh tế giữa hai loại hormon này và có một ảnh hưởng trực tiếp đến tăng cân và sự hình thành của nang hoặc u nang trong buồng trứng.
Bây giờ chúng ta biết rằng đây là lý do chính đằng sau hội chứng buồng trứng đa nang - trong khoảng 70% các trường hợp. Cách giải quyết tốt nhất là giải quyết các nguyên nhân gốc rễ - đó là kháng insulin này.
Mặc dù nhiều người đàn ông cũng kháng với insulin, nhưng nó không có tác động trực tiếp đến khả năng sinh sản như phụ nữ bị hội chứng buồng trứng đa nang và do đó, có thể dẫn đến bệnh tim mạch và cơn đau tim trong tương lai.
Vì vậy điều vô cùng quan trọng cho cả nam giới và phụ nữ là có một chế độ ăn uống và tập luyện để các tế bào lấy lại độ nhạy cảm insulin.

Các yếu tố nguy cơ hội chứng buồng trứng đa nang

Phụ nữ bị buồng trứng đa nang thường là những người có sự gia tăng bất thường về nồng độ testosterone và LH, những chất này sẽ làm gián đoạn quá trình phát triển của nang noãn. Buồng trứng xuất hiện nhiều nang nhỏ (từ 6-10 nang < 10mm) do nang noãn không phát triển được, trứng không thể trưởng thành và không có hiện tượng rụng trứng.

Biến chứng

Một số phụ nữ không gặp những sự khó chịu hay biến chứng nào của đa nang buồng trứng. Tuy nhiên hội chứng đa nang buồng tứng có một số biến chứng thường gặp:

• Đầu tiên phải kể đến nguy cơ vô sinh hiếm muộn, bởi vì đa nang buồng trứng có thể cản trở sự rụng trứng, gây khó thụ thai, vô sinh hay hiếm muộn kéo dài. Trên thực tế, có rất nhiều người sau một thời gian không thể mang thai tự nhiên, đi khám hiếm muộn mới té ngửa khi bác sĩ phát hiện mình bị mắc hội chứng đa nang buồng trứng.
• Buồng trứng nhiều nang cũng gây ra nguy cơ dễ bị ung thư nội mạc tử cung. Đa nang buồng trứng làm lớp nội mạc tử cung ngày càng dày lên, tăng sự hình thành những khối u ác tính ở phần nội mạc tử cung.
• Người bị chứng đa nang buồng trứng thường có xu hướng thừa cân béo phì, bị tiểu đường, mắc các bệnh tim mạch và huyết áp cao.
• Ngoài ra, hội chứng này cũng có thể gây ra sự bất ổn về mặt tâm lý. Bạn dễ buồn chán, cô lập và stress. Điều này được suy đoán do sự ảnh hưởng của mức nội tiết tố androgen trong cơ thể quá cao.

Chẩn đoán hội chứng buồng trứng đa nang

Hội chứng buồng trứng đa nang là khi có ít nhất 2 trong 3 tiêu chuẩn sau:

• Phóng noãn thưa hoặc không phóng noãn
• Cường androgen (lâm sàng và/hoặc sinh hóa)
• Buồng trứng có đa nang

Hình thái học của buồng trứng đa nang được xác định khi có ít nhất 12 nang có đường kính từ 2 - 9mm và/hoặc thể tích buồng trứng tăng (>10 cm3).
Hình ảnh buồng trứng đa nang trên siêu âm có thể thấy ở 20 - 33% trong dân số chung, trong đó, chỉ gần 3/4 có biểu hiện các đặc điểm của hội chứng. 75% phụ nữ không có phóng noãn sẽ thấy được buồng trứng dạng đa nang trên siêu âm. Ở phụ nữ bình thường, 8 - 25% có buồng trứng giống đa nang trên siêu âm.
Cường androgen lâm sàng rất khó định lượng và có sự khác biệt giữa các chủng tộc. Cường androgen sinh hóa được đánh giá bằng nhiều xét nghiệm: biểu hiện tăng androgens như:

• Dehydroepiandrosterone (DHEA)
• Dehydroepiandrosterone Sulfate (DHEAS; thượng thận)
• Tăng trong 50% các trường hợp không phóng noãn có buồng trứng đa nang.
• Androstenedione
• Testosterone

Những thay đổi về nội tiết khác như:

• Tăng estrogen (Estrone)
• Tăng 17-hydroxyprogesterone
• LH tăng do tăng nhịp độ và tần số xung GnRH. Hoạt động sinh học của LH cũng tăng. Tăng tiết LH có liên quan thuận với tăng estradiol tự do.
• FSH thấp hoặc gần như bình thường do chịu feedback âm tính từ estradiol. Giảm FSH cũng có thể do sản sinh inhibin B, tăng trưởng nang noãn tiếp tục được kích thích. Tuy nhiên, những nang này có các vấn đề sau: (1) Không trưởng thành hoàn toàn được. (2) Do bị bao quanh bởi các tế bào vỏ tăng sinh, chức năng mô đệm tăng dẫn đến tăng sản xuất androstenedione và testosterone.
• SHBG bị ức chế tổng hợp bởi testosterone, vì thế ở các phụ nữ không phóng noãn có buồng trứng đa nang, SHBG giảm khoảng 50% do androgen và tăng insulin máu.
  Để thiết lập chẩn đoán hội chứng buồng trứng đa nang, quan trọng là phải loại trừ được các bệnh lý khác có biểu hiện lâm sàng tương tự, như tăng sản tuyến thượng thận bẩm sinh, hội chứng Cushing và các u tiết androgen.

Điều trị hội chứng buồng trứng đa nang

Nguyên tắc điều trị chung đối với hội chứng đa nang buồng trứng là gây phóng noãn.
Những phụ nữ chưa muốn có thai sẽ được điều trị bằng thuốc kích thích phóng noãn. Các thuốc này giúp nang trứng phát triển to lên, vỡ ra và phóng noãn. Khả năng thành công tùy thuộc vào độ dày của vỏ buồng trứng và mức độ đáp ứng của từng người.
Trong khi điều trị bằng phương pháp này, người phụ nữ có thể mang thai nên phải áp dụng các biện pháp phòng tránh (trừ việc dùng thuốc tránh thai vì dược phẩm này ức chế phóng noãn).
Những phụ nữ muốn có thai ngay (thường thuộc nhóm hiếm muộn) sẽ được điều trị theo các bước:

Kích thích thử buồng trứng bằng các thuốc gây phóng noãn

• Về nội khoa, cần được giảm cân ở những người có thể trạng béo phì. Giảm cân để giảm mỡ, giảm đề kháng insulin; sử dụng metformin, với mục đích làm giảm đề kháng insulin, bằng cách giúp hoạt hóa các yếu tố vận chuyển glucose vào trong tế bào gan và cơ, từ đó làm giảm tình trạng kháng insulin ở máu ngoại vi, giúp cân bằng nồng độ glucose trong máu.
• Ngoài ra, metformin không làm tăng tiết insulin, do đó không làm hạ đường huyết vì vậy mà an toàn với bệnh nhân mắc bệnh buồng trứng đa nang. Metformin giúp bệnh nhân tái lập lại chu kỳ kinh nguyệt bình thường, tăng khả năng rụng trứng và có thai, giảm nguy cơ đái tháo đường; giảm nồng độ androgen trong máu, cải thiện chu kỳ kinh nguyệt, từ đó tăng khả năng có thai.
• Có nghiên cứu cho thấy metformin được sử dụng cho bệnh nhân mắc hội chứng buồng trứng đa nang trong 3 tháng đầu của thai kỳ có tác dụng làm giảm tỷ lệ sảy thai. Tuy nhiên, cho đến nay cũng chưa ai chứng minh được tác hại của metformin với thai hoặc metformin an toàn với thai như thế nào. Cách sử dụng metformin cho phụ nữ vô sinh với liều 100-1500 mg/ngày, điều trị thường 4 - 6 tuần hoặc 3 tháng.

Can thiệp ngoại khoa buồng trứng

• Bác sĩ cắt bỏ một phần hoặc chọc thủng vài vị trí bề mặt buồng trứng để giải phóng các nang noãn. Bằng kỹ thuật nội soi, họ trổ vài điểm trên bề mặt buồng trứng, phá vỡ bức tường dày và chọc bớt vài nang noãn phát triển dở dang trước kia.
• Các nang bị phá này sẽ làm thay đổi nội tiết, giúp các thuốc kích thích phóng noãn có tác dụng hơn, đồng thời các nang khác có cơ hội lách vào những khoảng trống vừa tạo ra để to lên và vỡ ra ngoài. Với cách điều trị này, 50-60% trường hợp hiếm muộn đơn thuần (chỉ mắc hội chứng buồng trứng đa nang) sẽ có thai.
• Sau mổ, bệnh nhân thực hiện thụ thai ngay; nếu qua 6 chu kỳ không thành công, nên thực hiện kích thích phóng noãn như bước một, nhưng không quá 6 chu kỳ. Nếu vẫn không mang thai thì tốt nhất là thụ tinh trong ống nghiệm.
  Những phụ nữ từng mắc hội chứng buồng trứng đa nang rất dễ bị sảy thai. Vì vậy, khi đã có thai, cần được hỗ trợ bằng nội tiết tố nhau thai.

Phòng ngừa hội chứng buồng trứng đa nang

• Cách tốt nhất để phòng bệnh đa nang buồng trứng là giải độc cơ thể hàng ngày. Những phụ nữ được chẩn đoán mắc hội chứng buồng trứng đa nang thường bị mất cân bằng mức độ insulin trong máu. Từ đó có thể dẫn đến các triệu chứng khác thường như tăng cân quá nhanh, rậm lông, chu kỳ kinh nguyệt không đều, mụn trứng cá, thậm chí có thể dẫn đến vô sinh.
• Buồng trứng đa nang có thể khiến cho người phụ nữ rơi vào trầm cảm, nhất là đối với những chị em mới lập gia đình. Các triệu chứng bệnh của buồng trứng đa nang sẽ không biến mất hẳn cho dù bạn phẫu thuật hay điều trị theo thuốc uống. Rất nhiều phụ nữ đã được chẩn đoán các loại u nang khác nhau đã lựa chọn biện pháp phẫu thuật hoặc dùng các loại thuốc khác nhau.
• Nhưng hầu hết trong số họ đều thất vọng vì các u nang thường có xu hướng phát triển trở lại sau phẫu thuật và khi họ ngừng dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ, thậm chí, các triệu chứng còn tồi tệ hơn.
• Chính vì vậy, việc chăm sóc sức khỏe để phòng bệnh u nang buồng trứng phát triển mới là điều quan trọng nhất. Các nhà khoa học di truyền phát hiện ra rằng buồng trứng đa nang là một bệnh di truyền. Nó cũng liên quan đến các loại thực phẩm bạn ăn và việc các độc tố tích tụ trong cơ thể.
• Môi trường chúng ta đang sống có độc tố ở khắp mọi nơi, từ không khí chúng ta hít thở hàng ngày đến các thực phẩm chúng ta ăn. Điều này có thể làm mất cân bằng nội tiết trong cơ thể. Chị em có thể giúp cơ thể khôi phục lại sự cân bằng nội tiết bằng cách giải độc cơ thể với một số thay đổi chế độ ăn uống.

Giải độc cơ thể để ngăn ngừa đa nang buồng trứng thế nào?

• Sửa đổi chế độ ăn uống theo hướng bổ sung dinh dưỡng phù hợp, sẽ giúp đảo ngược những vấn đề mà bạn đang phải đối mặt liên quan đến đa nang buồng trứng. Một cơ thể được cung cấp đầy đủ dinh dưỡng, lại được thải lọc các chất độc kịp thời sẽ có hiệu quả trong việc điều chỉnh sự cân bằng insulin.
• Hãy tránh ăn nhiều các thực phẩm chứa nhiều đường, tinh bột, chất béo...
• Thay vào đó hãy ăn nhiều chất xơ, uống trà thảo mộc và trái cây tươi...
• Nên ăn các thực phẩm tươi và tự chế biến hơn là chọn các thực phẩm chế biến sẵn.
• Ngoài ra, hãy lưu ý đến các sản phẩm vệ sinh bạn đang dùng, bao gồm cả dung dịch vệ sinh phụ nữ. Một số phụ nữ cực kỳ nhạy cảm với các loại thực phẩm và các sản phẩm vệ sinh có chứa dầu. Nếu bạn cũng vậy thì tốt nhất hãy thay thế chúng với những sản phẩm có nguồn gốc từ tự nhiên.
• Nếu bạn thích sử dụng thuốc tẩy để vệ sinh nhà cửa, hãy thay thế bằng dấm. Dấm sẽ không làm hại bạn, nhưng nó sẽ giết chết vi khuẩn và có lợi cho sức khỏe hơn là thuốc tẩy hay chất amoniac.

Một chút lưu ý trong ăn uống và sinh hoạt như vậy sẽ giúp bạn khỏe mạnh lại giữ được mức độ ổn định của insullin, cân bằng hormon, từ đó giảm hẳn nguy cơ mắc các bệnh về phụ khoa, bao gồm cả u nang/đa nang buồng trứng.