Xoắn tinh hoàn

Xoắn tinh hoàn là gì?

Xoắn tinh hoàn là tình trạng thừng tinh bị xoắn, làm ngừng trệ nguồn máu nuôi tinh hoàn, thời gian xoắn kéo dài làm thương tổn nhu mô tinh hoàn, thương tổn có thể không hồi phục, làm mất chức năng tinh hoàn, đặc biệt chức năng sinh tinh trùng. Xoắn tinh hoàn là bệnh ở nam giới, gặp ở trẻ em và tuổi trưởng thành (12-18 tuổi) chiếm 65%; tỷ lệ 1/4.000 ca ở nam giới trên 25 tuổi.

Triệu chứng của xoắn tinh hoàn

Nam giới bị đau tinh hoàn dữ dội, đau kéo dài, cơn đau dịu sau khoảng 5 - 6 giờ, phản xạ bìu giảm hoặc mất hẳn. Nhiều triệu chứng của xoắn tinh hoàn giống viêm mào tinh. Bệnh nhân vào viện với triệu chứng đau tinh hoàn đột ngột, dữ dội, hoặc khi các dấu hiệu lâm sàng loại trừ chẩn đoán viêm niệu đạo hay viêm đường tiết niệu.
Khi vào viện, bệnh nhân làm siêu âm Doppler bìu phát hiện dòng máu động mạch nuôi tinh hoàn ngừng trệ hoàn toàn hay giảm.
Nam giới nhập viện khám lâm sàng tìm dấu hiệu Prehn's kinh điển để giúp chẩn đoán phân biệt giữa đau do xoắn tinh hoàn và nguyên nhân khác.
Trong xoắn tinh hoàn điển hình, phản xạ bìu mất, bìu sưng to, có thể nằm ngang. Siêu âm Doppler màu xác định dòng máu đi vào tinh hoàn bị xoắn, phân biệt với viêm mào tinh.

Nguyên nhân gây xoắn tinh hoàn

Đây là bệnh do cấu tạo không bình thường của cơ thể.
Sự bất thường này dẫn đến ống dẫn tinh bị xoắn hơn và cản trở sự lưu thông của máu, không thể cung cấp ôxy đến các tế bào tinh hoàn. Hiện tượng này có nguyên nhân nguồn gốc bẩm sinh.

Các yếu tố nguy cơ gây xoắn tinh hoàn

Độ tuổi: Xoắn tinh hoàn thường gặp nhất ở nam giới từ 10 - 25 tuổi.
Tiền sử xoắn tinh hoàn. Nếu đã có xoắn tinh hoàn tự tháo xoắn mà không cần điều trị, có khả năng xảy ra một lần nữa (trừ khi có phẫu thuật để chỉnh sửa chữa).

Chẩn đoán xoắn tinh hoàn

Bệnh nhân vào viện với triệu chứng đau tinh hoàn đột ngột, dữ dội, hoặc khi các dấu hiệu lâm sàng loại trừ chẩn đoán viêm niệu đạo hay nhiễm khuẩn tiết niệu.
Siêu âm Doppler bìu phát hiện dòng máu động mạch nuôi tinh hoàn ngừng trệ hoàn toàn hay giảm. Tuy vậy, nếu nghi ngờ xoắn, gỡ xoắn ngay lập tức để ngừa nhồi huyết tinh hoàn, gây hậu quả vô sinh sau này (có thể phải cắt bỏ tinh hoàn do hoại tử vì thời gian xoắn kéo dài).
Nếu triệu chứng lâm sang điển hình, nhiều khi không nhất thiết phải chờ đợi siêu âm mà đưa ngay bệnh nhân lên phòng mổ vì thờigian chờ đợi có thể ảnh hưởng nhiều đến khả năng phục hồi chức năng tinh hoàn đặc biệt chức năng sinh tinh.
Khám lâm sàng tìm dấu hiệu Prehn's kinh điển để giúp chẩn đoán phân biệt giữa đau do xoắn tinh hoàn và nguyên nhân khác. Trong xoắn tinh hoàn điển hình, phản xạ bìu mất, bìu sưng to, có thể nằm ngang.
Siêu âm Doppler màu xác định dòng máu đi vào tinh hoàn bị xoắn, phân biệt viêm mào tinh. Phóng xạ hạt nhân là tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán nhưng ít được thực hiện. Xét nghiệm nước tiểu loại trừ nhiễm khuẩn tiết niệu.
Mổ thăm dò đôi khi cũng rất cần nếu chẩn đoán xác định và loại trừ chưa rõ mà không thể sử dụng thăm dò khác được. Nếu xoắn tinh hoàn mà dấu hiệu không điển hình, khi đó cần mổ ngay cả khi tinh hoàn đã 'tự gỡ xoắn' để cố định tinh hoàn, ngừa xoắn tái phát.

Điều trị xoắn tinh hoàn

Từ năm 1952, tiến sĩ Dean Moheet ở Dallas là người tiên phong trong can thiệp ngoại khoa đơn giản, ít xâm lấn, điều trị hiệu quả. Phẫu thuật cấp cứu, chỉ cần rạch một lỗ nhỏ, bộc lộ, gỡ xoắn, cố định tinh hoàn với cơ bìu. Trong mổ có thể khâu cố định cả hai bên ngừa xoắn tái phát.
Chẩn đoán và điều trị trong giới hạn thời gian nhất định có thể phần lớn bảo tồn tinh hoàn về chức năng tình dục cũng như sinh sản ở số đông bệnh nhân.
Xoắn tinh hoàn là cấp cứu ngoại khoa, cần phẫu thuật tức thì. Trong vòng 6 giờ là cơ hội vàng của điều trị; trong 12 giờ thành công 75%; trong 24 giờ thành công 20%; sau 24 giờ hầu như không hiệu quả, các tế bào nhu mô chết, cần cắt bỏ để tránh hoại thư.
Số ít có thể 'tự gỡ xoắn' hoặc gỡ xoắn bằng tay. Thủ thuật làm cho bệnh nhân giảm đau nhiều, kết quả đến 26,5%.

Kỹ thuật:

• Thì 1: Rạch da, theo trục dọc bìu dài 4 - 5cm. Rạch tiếp cơ và mở bao trắng, bộc lộ tinh hoàn. Đánh mức độ thương tổn tinh hoàn (Tím, tím đen hay hoại tử).
• Thì 2: Gỡ xoắn theo chiều ngược của xoắn, trên lâm sàng chúng tôi gặp xoắn 1 vòng hoặc 2 vòng; sau gỡ xoắn đắp gạc ấm có tẩm lidocain 0,025% trong vòng 15 - 30 phút sau đánh giá mức độ phục hồi của tinh hoàn.
• Thì 3: Xử trí thương tổn ở nhu mô: Nếu tinh hoàn tím hoặc tím đen (thường sau xoắn 6 - 12 giờ) mở bao trắng, rửa sạch nhu mô bằng tiêm thấm vào nhu mô tinh hoàn dung dịch lidocain 0,025% x 20 - 50ml. Thường là máu đen hoặc máu cục sẽ được đẩy ra, nhu mô có thể hồi phục - chuyển sang màu hồng dần, động mạch tinh đập trở lại. Nếu nhu mô vẫn tím đen hoặc hoại tử thì tiến hành cắt bỏ tinh hoàn.
• Thì 4: Khâu phục hồi bao trắng và các thành phần cơ bìu - dẫn lưu trước khi khâu da. Sau mổ 24 - 36 giờ, rút dẫn lưu, bệnh nhân ra viện.

Sau 2 tháng đến kiểm tra sức khỏe sinh sản (nếu có nhu cầu sinh sản).

Phòng ngừa xoắn tinh hoàn

Tinh hoàn có thể xoay hoặc xoay tự do trong bìu là một đặc điểm di truyền, một số nam giới có và những người khác thì không.
Cách duy nhất để ngăn ngừa xoắn tinh hoàn nếu có đặc điểm này là phẫu thuật để đính kèm cả hai tinh hoàn vào bên trong của bìu để không thể xoay tự do.