Dày sừng ánh sáng (hay còn gọi là dày sừng quang hóa - Actinic Keratosis) là 1 sang thương da gây ra bởi tia tử ngoại mà có thể tiến triển đến ung thư tế bào đáy. Đây là những sang thương thường gặp nhất ở da và chúng có khả năng tiến triển thành ác
Dày sừng ánh sáng (hay còn gọi là dày sừng quang hóa - Actinic Keratosis) là 1 sang thương da gây ra bởi tia tử ngoại mà có thể tiến triển đến ung thư tế bào đáy. Đây là những sang thương thường gặp nhất ở da và chúng có khả năng tiến triển thành ác tính.
Theo thời gian, dày sừng ánh sáng có thể tiến triển thành ung thư tế bào vảy. Theo 1 nhóm ngiên cứu 7000 bệnh nhân, một tỉ lệ nhỏ dày sừng ánh sáng dẫn đến ung thư tế bào vảy phải mất 2 năm. Dày sừng ánh sáng có thể xảy ra sớm ở lứa tuổi 30-40 tuổi, những người sống ở vùng có bức xạ mặt trời cao, da sáng, không sử dụng kem chống nắng trong việc bảo vệ da. Thông thường bệnh nhân thường có tiền căn da bị tổn thương do bức xạ mặt trời: giãn mạch, da mất đàn hồi và sạm da.
Thông thường, tăng sừng rõ rệt và có sự xuất hiện của các vùng cận sừng mất mất lớp tế bào hạt, thường cũng gặp thâm nhiễm dạng viêm nhiều. Trường hợp này thì dày sừng ánh sáng được cho là biểu hiện sớm của ung thư tế bào vảy và nên được điều trị theo hướng này hơn là điều trị theo hướng dan thường tiền ung thư. Một vài ý kiến tranh cãi rằng gọi dày sừng ánh sáng là ưng thì chỉ làm bệnh nhân lo lắng. Cockerell đã đề xuất việc thay đổi tên u tân sinh tế bào keratin trong thượng bì, sử dụng danh pháp tương tự như u tân sinh biểu mô ở cổ tử cung và âm hộ.
Dày sừng ánh sáng gây ra bởi tia cực tím. Cả về dịch tễ quan sát và đặc tính sinh học phân tử của tế bào u gợi ý chỉ đơn thuần tia cực tím là đủ để gây dày sừng ánh sáng. Nhạy cảm với tia cực tím là di truyền; dày sừng ánh sáng xảy ra thường xuyên hơn ở người da trắng, tóc đỏ và vàng mà ở những người này thường xuyên bị bỏng nắng và ít rám da. Tăng tiếp xúc với ánh nắng mặt trời và với cường độ cao làm gia tăng nguy cơ phát xuất hiện sừng ánh sáng. Ức chế miễn dịch do sau ghép tạng làm gia tăng nguy cơ xuất hiện của dày sừng ánh sáng. Tuy nhiên, dày sừng ánh sáng không xuất hiện nếu không tiếp xúc ánh sáng mặt trời.
Các nghiên cứu đã cho thấy có mối liên quán giữa papillomavirus da và dày sừng ánh sáng. Vai trò của papillomavirus trong việc sinh ra u da đã được phát hiện vào những năm 1950 và nhóm papillomavirus ở người có liên quan với u da là nhóm beta-papillomavirus. DNA của Beta-papillomavirus được tìm thấy ở da khỏe mạnh và ở u thư tế bào vảy, ung thư tế bào đáy và dày sừng ánh sáng. Một nghiên cứu năm 2007 gợi ý rằng rất ít có sự liên quan giữa beta-papillomavirus và dày sừng ánh sáng; tuy nhiên, khi đánh giá cùng với các yếu tố nguy cơ khác bao gồm tuổi, tổn thương da, màu da, nguy cơ của dày sừng ánh sáng tăng khoảng 13 lần. Cơ chế chính xác tại sao họ virus này có liên quan đến sự phát triển khối u thì chưa rõ.
Dày sừng ánh sáng được thấy ở những người có màu da sáng, ở trên vùng da phơi bày ánh nắng lâu dài.
Phương pháp điều trị thường được lựa chọn dựa trên số lượng sáng thường và hiệu quả của điều trị. Các yếu tố khác cần cân nhắc bao gồm mức độ dai dẳng của sang thương, tuổi bệnh nhân, tiền sử về ung thư da và mức độ chịu đựng của bệnh nhân với phương pháp điều trị. Điều trị bao gồm 2 nhóm chính:
Điều trị nội khoa có ưu điểm là điều trị được vùng da lớn có nhiều sang thương. Điều bất lợi là điều trị thường kéo dày và thường gây khó chịu. FDA đã phê chuẩn 4 thuốc dùng để điều trị dày sừng ánh sáng. Các thuốc này gồm: 5-FU, 5% và 3.75% immiquimod dạng kem hoặc dung dịch, diclofenac thoa da, và liệu pháp quang động kèm với delta-aminolevulinic acid.
Dạng thường dùng nhất là cream 5%, được thoa 2 lần mỗi ngày trong 1 tháng. Trong quá trình điều trị, các sang thương trở nên đỏ và gây khó chịu; các sang thương nhỏ không nhìn thấy trên lâm sàng giờ trở nên rõ hơn. Phương pháp điều trị này có thể tạm thời gây biến dạng, bao gồm việc hình thành các loét đỏ và tạo vẩy. Tuy nhiên, nếu bệnh nhân hoàn thành liệu pháp điều trị thì các sang thương thường lành trong vòng 2 tuần sau khi ngưng điều trị, da trở nên mịn và dày sừng ánh sáng được cải thiện.
Dạng cream 0.5% được phát triển để tăng tính dung nạp của bệnh nhân bởi vì viêm và cảm giác khó chịu có thể là yếu tố bất lợi trong việc dùng 5-FU thoa tại chỗ. Dang này được dùng mỗi ngày 1 lần trong 1 tháng.
Sử dụng dạng cream 0.5% trong 1 tuần trước khi phẫu thuật cắt lạnh cũng cho thấy sự cải thiện đáng kể so với việc chỉ phẫu thuật cắt lạnh đơn thuần (tỉ lệ tương ứng là 32.4% và 12%)
Dày sừng ánh sáng có nhiều phương pháp điều trị (Ảnh: Internet)
Bệnh nhân điều trị với 5-FU thoa tại chỗ. Dày sừng ánh sáng ngay sau khi điều trị với 5-FU thoa tại chỗ
Có 2 dạng mới của immiquimod (2.5% và 3.75%) dã được nghiên cứu và chó thấy hiệu quả trong việc loại bỏ dày sừng ánh sáng (tỉ lệ là 25% và 34%). Mặc dù không hiệu quả như imiquimod 5%, dạng mới ít gây khó chịu hơn và do đó bệnh nhân thường tuân thủ theo phác đồ hơn. Các bằng chứng thử nghiệm gợi ý rằng bệnh nhân có thể tạo ra hiệu ứng nhớ tể bào T sau điều trị với thuốc này và do đó ít có khả năng bị các dày sừng ánh sáng mới trong tương lại. Imiquimod 5% dạng cream cũng an toàn và hiệu quả ở bệnh nhân cấy ghép.
Bệnh nhân cảm thấy đau ở cùng điều trị giống như khi thoa 5-FU. Vùng sang thương điều trị có thể trở nên đỏ và tạo vẩy. Điều trị với liệu pháp quang động của hiệu quả tương tự như khi điều trị với 5-FU.
Bệnh nhân ức chế miễn dịch cũng hưởng lợi ích từ điều trị với liệu pháp quang động trong việc ngăn ngừa ung thư không phải melanom ở da.
Khi sử dụng với nguồn ánh sáng thẩm mỹ, nhử là laser màu dạng xung hoặc IPL, lợi ít về mặt thẩm mỹ có thể thấy được. So với các liệu pháp điều trị tàn phá khác như phẫu thuật cắt lạnh, liệu pháp quang động cho kết quả tốt hơn về mặt thẩm mỹ và được bệnh nhân ưa thích hơn.
Một đặc điểm chưa được rõ khi dùng liệu pháp quang động là thời gian chờ sau khi thoa aminolevulinic acid trước khi bắt đầu dùng ánh sáng chiếu vào. Một đặc điểm khác cũng chưa được rõ là nguồn sáng tối ưu dùng cho điểu trị này. Các nghiên cứu đang được tiến hành.
Phẫu thuật cắt lạnh là dùng chất gây lạnh làm giảm nhiệt độ của da và gây ra chết tế bào. Chất gây lạnh thường dùng nhất là nitrogen lỏng (nhiệt độ vào khoảng 195,80 độ C). Tế bào keratin chết khi tiếp xúc với nhiệt độ khoảng -40 đến -500C. Các cấu trúc khác của da như collagen, mạch máu, thần kinh thường chống chọi tốt với lạnh hơn các tế bào keratin. Tế bào melanin thường nhạy hơn tế bào keratin; do đó, phẫu thuật cắt lạnh thường để lại các đốm trắng. Phương pháp này vẫn chưa được nghiên cứu rõ ràng kể từ năm 2004 (tỉ lệ khỏi bệnh là khoảng từ 67-88%).
Sang thương gợi ý ung thư xâm lấn thì dùng curet, nạo hoặc cắt bỏ và một phần mô được gửi làm giải phẫu bệnh. Các phương pháp điều trị này cần gây tê cục bộ, cần thời gian để lành và thường để lại sẹo.
Các phương pháp thẩm mỹ tái tạo bề mặt da bằng cách lấy đi lớp thượng bì (có thể cả một phần lớp bì) cũng có hiệu quả trong việc loại bỏ dày sừng ánh sáng. Các phương pháp thẫm mỹ này có thể dùng chất hoá học, lóc da, dùng laser mài mòn da. Tất các các phương pháp này đều có thể để lại sẹo, việc này tuỳ thuộc vào kinh nghiệm của chuyên gia phẫu thuật thẩm mỹ. Chúng ít khi được thực hiện chỉ để điều trị dày sừng ánh sáng.
Fluorouracil topical (Fluoroplex, Carac, Efudex): Dùng thoa tại chỗ để điều trị dày sừng ánh sáng. Can thiệp vào quá trình tổng hợp DNA bằng cách ngăn chặn methyl hoá của deoxyuridylic acid thông qua ức chế men thymidylate synthetase và từ đó ức chế sự tăng sinh của tế bào. Đối với các sang thương ở da đàu hoặc tứ chi, cần điều trị dài hơn thông thường.
Imiquimod (Aldara 5% cream, Zyclara 3.75% cream): Tính chất làm thay đổi đáp ứng miễn dịch tạo ra đáp ứng không đặc hiệu chống lại dày sừng ánh sáng (thông qua interferon, tế bào diệt tự nhiên) và đáp ứng miễn địch đặc hiệu (tế bào T độc tế bào). Được chỉ địng dùng trong các trường hơp dày sừng ánh sáng điển hình, không tăng sừng nhiều, không phì đại ở da mặt hoặc da đầu.
Aminolevulinic acid (Levulan), Methyl aminolevulinate cream (Metvixia)
Tiền chất porphyrin sử dụng kết hợp với ánh sáng đỏ phổ hẹp để điều trị dày sừng áng sáng không tăng sừng nhiều, không thẫm nhiễm. Khi dùng với liệu pháp quang động, sự tích tụ của porphyrin hoạt hoá tạo ra phản ứng quang động và từ đó gây ra độc tế bào.
Liệu pháp quang động kết hợp với aminolevulinic acid được dùng qua 2 giai đoạn, đầu tiên là thoa thuốc và sau đó là dùng ánh sáng xanh chiếu vào 14-18 giờ sau đó; liệu pháp có thể lặp lại sau mỗi 8 tuần.
Levulan: dung dịch thoa tại chỗ 20% dùng thoa trực tiếp vào các sang thương dày sừng ánh và không bôi vào vùng da xung quanh. Nên thoa vào cả da đầu và mặt nhưng không nên thoa cùng lúc. Khuyến nghị diều trị là 1 lần thoa và 1 lần chiếu sáng cho mỗi vị trí ở liệu trình điều trị kéo dài 8 tuần.
Thành phần hoá học là 2-[(2,6-dichlorophenyl) amino] benzeneacetic acid, muối monosodium, công thức hoá học là C14 H10 Cl2 NO2 Na. Có tác dụng kháng viêm và giảm đau. Chúng được ho là ức chế men cyclooxygenase (chất quan trong trong sinh tổng hợp prostaglandins. Có thể gây độc gan, do đó nên kiểm tra men gan trong 8 tuần đầu điều trị. Dùng thoa tại chỗ như là chất tiêu sừng để điều trị dày sừng ánh sáng.
Sự phát triển của các sang thương này có liên quan trực tiếp với sự tiếp xúc ánh sáng mặt trời. Dày sừng ánh sáng có thể bớt đi bằng cách dùng chất bảo vệ da và hạn chế tiếp xúc ánh sáng mặt trời. Bệnh nhân nên hạn chế các hoạt động vui chơi ngoài trợ, và đối với những người làm việc ngoài trời thì nên điều chỉnh chế độ làm việc. Những bệnh nhân bắt buộc phải tiếp xúc với ánh sáng mặt trời thì nên dùng chất bảo vệ da có SPF từ 30 trở lên và mặc quần áo bảo vệ hằng ngày.
Triệu chứng dày sừng ánh sáng
Về mặt lâm sàng
Sang thương dày sừng ánh sáng gồm những nốt sần sùi, mảng tăng sừng đường kính vài cm. Hầu hết sang thương đa dạng gồm những mảng dẹt, bao phủ bởi lớp sừng. Sang thương điển hình là mảng hồng ban tăng sừng (được bao phủ bởi lớp sừng). Thường có đường kính 3 - 10mm và dần dần to ra, cao hơn.Theo thời gian, dày sừng ánh sáng có thể tiến triển thành ung thư tế bào vảy. Theo 1 nhóm ngiên cứu 7000 bệnh nhân, một tỉ lệ nhỏ dày sừng ánh sáng dẫn đến ung thư tế bào vảy phải mất 2 năm. Dày sừng ánh sáng có thể xảy ra sớm ở lứa tuổi 30-40 tuổi, những người sống ở vùng có bức xạ mặt trời cao, da sáng, không sử dụng kem chống nắng trong việc bảo vệ da. Thông thường bệnh nhân thường có tiền căn da bị tổn thương do bức xạ mặt trời: giãn mạch, da mất đàn hồi và sạm da.
Về đặc tính mô học và phân tử
Dày sừng ánh sáng có các đăc điểm chung với ung thư tế bào vảy. Sang thương dày sừng ánh sáng ở lớp thượng bì gồm các tế bào keratin đa hình, không điển hình và loạn sừng. Tế bào không điển hình và tế bào keratin khác nhau về hình dạng, kích thước và có cả hoạt động gián phân. Tính chất này giống với bệnh Bowen hoặc carcinom in situ, và sự phân biệt giữa hai loại này là vấn đề mức độ (phạm vi thương tổ) chư không phải là sự khác biệt giữa từng tế bào.Thông thường, tăng sừng rõ rệt và có sự xuất hiện của các vùng cận sừng mất mất lớp tế bào hạt, thường cũng gặp thâm nhiễm dạng viêm nhiều. Trường hợp này thì dày sừng ánh sáng được cho là biểu hiện sớm của ung thư tế bào vảy và nên được điều trị theo hướng này hơn là điều trị theo hướng dan thường tiền ung thư. Một vài ý kiến tranh cãi rằng gọi dày sừng ánh sáng là ưng thì chỉ làm bệnh nhân lo lắng. Cockerell đã đề xuất việc thay đổi tên u tân sinh tế bào keratin trong thượng bì, sử dụng danh pháp tương tự như u tân sinh biểu mô ở cổ tử cung và âm hộ.
Nguyên nhân gây dày sừng ánh sáng
Dày sừng ánh sáng gây ra bởi tia cực tím. Cả về dịch tễ quan sát và đặc tính sinh học phân tử của tế bào u gợi ý chỉ đơn thuần tia cực tím là đủ để gây dày sừng ánh sáng. Nhạy cảm với tia cực tím là di truyền; dày sừng ánh sáng xảy ra thường xuyên hơn ở người da trắng, tóc đỏ và vàng mà ở những người này thường xuyên bị bỏng nắng và ít rám da. Tăng tiếp xúc với ánh nắng mặt trời và với cường độ cao làm gia tăng nguy cơ phát xuất hiện sừng ánh sáng. Ức chế miễn dịch do sau ghép tạng làm gia tăng nguy cơ xuất hiện của dày sừng ánh sáng. Tuy nhiên, dày sừng ánh sáng không xuất hiện nếu không tiếp xúc ánh sáng mặt trời.
Các nghiên cứu đã cho thấy có mối liên quán giữa papillomavirus da và dày sừng ánh sáng. Vai trò của papillomavirus trong việc sinh ra u da đã được phát hiện vào những năm 1950 và nhóm papillomavirus ở người có liên quan với u da là nhóm beta-papillomavirus. DNA của Beta-papillomavirus được tìm thấy ở da khỏe mạnh và ở u thư tế bào vảy, ung thư tế bào đáy và dày sừng ánh sáng. Một nghiên cứu năm 2007 gợi ý rằng rất ít có sự liên quan giữa beta-papillomavirus và dày sừng ánh sáng; tuy nhiên, khi đánh giá cùng với các yếu tố nguy cơ khác bao gồm tuổi, tổn thương da, màu da, nguy cơ của dày sừng ánh sáng tăng khoảng 13 lần. Cơ chế chính xác tại sao họ virus này có liên quan đến sự phát triển khối u thì chưa rõ.
Yếu tố nguy cơ dày sừng ánh sáng
Dày sừng ánh sáng được thấy ở những người có màu da sáng, ở trên vùng da phơi bày ánh nắng lâu dài.
Chẩn đoán dày sừng ánh sáng
Chẩn đoán
- Ung thư tế bào đáy
- Bệnh Bowen
- Lupus đỏ dạng đĩa
- Dày sừng nang lông
- Dày sừng tiết bã
- Ung thư tế bào vảy
- Mụn cóc
Điều trị dày sừng ánh sáng
Phương pháp điều trị
Dày sừng ánh sáng có thể không đổi, tự thoái triển hoặc tiến triển thành ung thư tế bào vảy. Thường không đoán được chúng sẽ diễn tiến theo hướng nào mặc dù nguy cơ tiến triển của dày sừng ánh sáng thành ung thư tế bào vảy là nhỏ (chỉ khoảng 10%), một bệnh nhân có thể có nhiều sang thương và dó đó, tỉ lệ này trở nên đáng kể. Thêm vào đó, dày sừng ánh sáng có thể khó phân biệt trên lâm sàng với các thương tổn da ác tính hơn như ung thư tế bào vảy và đốm nâu ác tính. Điều trị thường được bệnh nhân tiếp nhận tốt và đơn giản; do đó, điều trị dày sừng ánh sáng được đặt ra.Phương pháp điều trị thường được lựa chọn dựa trên số lượng sáng thường và hiệu quả của điều trị. Các yếu tố khác cần cân nhắc bao gồm mức độ dai dẳng của sang thương, tuổi bệnh nhân, tiền sử về ung thư da và mức độ chịu đựng của bệnh nhân với phương pháp điều trị. Điều trị bao gồm 2 nhóm chính:
- Phẫu thuật triệt để sang thương.
- Điều trị nội khoa.
Điều trị nội khoa có ưu điểm là điều trị được vùng da lớn có nhiều sang thương. Điều bất lợi là điều trị thường kéo dày và thường gây khó chịu. FDA đã phê chuẩn 4 thuốc dùng để điều trị dày sừng ánh sáng. Các thuốc này gồm: 5-FU, 5% và 3.75% immiquimod dạng kem hoặc dung dịch, diclofenac thoa da, và liệu pháp quang động kèm với delta-aminolevulinic acid.
- 5-Fluorouracil
Dạng thường dùng nhất là cream 5%, được thoa 2 lần mỗi ngày trong 1 tháng. Trong quá trình điều trị, các sang thương trở nên đỏ và gây khó chịu; các sang thương nhỏ không nhìn thấy trên lâm sàng giờ trở nên rõ hơn. Phương pháp điều trị này có thể tạm thời gây biến dạng, bao gồm việc hình thành các loét đỏ và tạo vẩy. Tuy nhiên, nếu bệnh nhân hoàn thành liệu pháp điều trị thì các sang thương thường lành trong vòng 2 tuần sau khi ngưng điều trị, da trở nên mịn và dày sừng ánh sáng được cải thiện.
Dạng cream 0.5% được phát triển để tăng tính dung nạp của bệnh nhân bởi vì viêm và cảm giác khó chịu có thể là yếu tố bất lợi trong việc dùng 5-FU thoa tại chỗ. Dang này được dùng mỗi ngày 1 lần trong 1 tháng.
Sử dụng dạng cream 0.5% trong 1 tuần trước khi phẫu thuật cắt lạnh cũng cho thấy sự cải thiện đáng kể so với việc chỉ phẫu thuật cắt lạnh đơn thuần (tỉ lệ tương ứng là 32.4% và 12%)
Dày sừng ánh sáng có nhiều phương pháp điều trị (Ảnh: Internet)
Bệnh nhân điều trị với 5-FU thoa tại chỗ. Dày sừng ánh sáng ngay sau khi điều trị với 5-FU thoa tại chỗ
- Imiquimod
Có 2 dạng mới của immiquimod (2.5% và 3.75%) dã được nghiên cứu và chó thấy hiệu quả trong việc loại bỏ dày sừng ánh sáng (tỉ lệ là 25% và 34%). Mặc dù không hiệu quả như imiquimod 5%, dạng mới ít gây khó chịu hơn và do đó bệnh nhân thường tuân thủ theo phác đồ hơn. Các bằng chứng thử nghiệm gợi ý rằng bệnh nhân có thể tạo ra hiệu ứng nhớ tể bào T sau điều trị với thuốc này và do đó ít có khả năng bị các dày sừng ánh sáng mới trong tương lại. Imiquimod 5% dạng cream cũng an toàn và hiệu quả ở bệnh nhân cấy ghép.
- Diclofenac sodium 3% bôi tại chỗ dạng gel
Liệu pháp quang động
Liệu pháp quang động sử dụng các hỗn hợp nhạy cảm ánh sáng (các hỗn hợp này tích tụ nhiều ở các tế bào dày sừng ánh sáng), các hỗn hợp này có thể được kích hoạt bởi bước sóng ánh sáng thích hợp. Delta-aminolevulinic acid là thành phần của con đường sinh tổng hợp heme, chúng thường tích lũy trong các tế bào bất sản. Một khi đã vào tế bào chúng chuyển hóa thành protoporphyrin IX, một chất nhạy cảm ánh sáng mạnh. Khi tiếp xúc với ánh sáng thích hợp, oxygen gốc tự do được tạo ra và tế bào sẽ chết.Bệnh nhân cảm thấy đau ở cùng điều trị giống như khi thoa 5-FU. Vùng sang thương điều trị có thể trở nên đỏ và tạo vẩy. Điều trị với liệu pháp quang động của hiệu quả tương tự như khi điều trị với 5-FU.
Bệnh nhân ức chế miễn dịch cũng hưởng lợi ích từ điều trị với liệu pháp quang động trong việc ngăn ngừa ung thư không phải melanom ở da.
Khi sử dụng với nguồn ánh sáng thẩm mỹ, nhử là laser màu dạng xung hoặc IPL, lợi ít về mặt thẩm mỹ có thể thấy được. So với các liệu pháp điều trị tàn phá khác như phẫu thuật cắt lạnh, liệu pháp quang động cho kết quả tốt hơn về mặt thẩm mỹ và được bệnh nhân ưa thích hơn.
Một đặc điểm chưa được rõ khi dùng liệu pháp quang động là thời gian chờ sau khi thoa aminolevulinic acid trước khi bắt đầu dùng ánh sáng chiếu vào. Một đặc điểm khác cũng chưa được rõ là nguồn sáng tối ưu dùng cho điểu trị này. Các nghiên cứu đang được tiến hành.
Phẫu thuật
Mục tiêu của phẫu thuật là loại bỏ hoàn toàn dày sừng ánh sáng mà ít gây thương tổn cho mô xung quanh nhất. Khi chẩn đoán là không rõ ràng và có khả năng là một khối u xâm lấn thì nên sinh thiết. Tuy nhiên sinh thiết thường để lại sẹo.Phẫu thuật cắt lạnh là dùng chất gây lạnh làm giảm nhiệt độ của da và gây ra chết tế bào. Chất gây lạnh thường dùng nhất là nitrogen lỏng (nhiệt độ vào khoảng 195,80 độ C). Tế bào keratin chết khi tiếp xúc với nhiệt độ khoảng -40 đến -500C. Các cấu trúc khác của da như collagen, mạch máu, thần kinh thường chống chọi tốt với lạnh hơn các tế bào keratin. Tế bào melanin thường nhạy hơn tế bào keratin; do đó, phẫu thuật cắt lạnh thường để lại các đốm trắng. Phương pháp này vẫn chưa được nghiên cứu rõ ràng kể từ năm 2004 (tỉ lệ khỏi bệnh là khoảng từ 67-88%).
Sang thương gợi ý ung thư xâm lấn thì dùng curet, nạo hoặc cắt bỏ và một phần mô được gửi làm giải phẫu bệnh. Các phương pháp điều trị này cần gây tê cục bộ, cần thời gian để lành và thường để lại sẹo.
Các phương pháp thẩm mỹ tái tạo bề mặt da bằng cách lấy đi lớp thượng bì (có thể cả một phần lớp bì) cũng có hiệu quả trong việc loại bỏ dày sừng ánh sáng. Các phương pháp thẫm mỹ này có thể dùng chất hoá học, lóc da, dùng laser mài mòn da. Tất các các phương pháp này đều có thể để lại sẹo, việc này tuỳ thuộc vào kinh nghiệm của chuyên gia phẫu thuật thẩm mỹ. Chúng ít khi được thực hiện chỉ để điều trị dày sừng ánh sáng.
Dinh dưỡng
Một nghiên cứu cho rằng chết độ dinh dưỡng ít chất báo làm tăng khả năng mất đi của dày sừng ánh sáng và ít sinh ra dày sừng ánh sáng mới hơn.Hoạt động
Hướng dẫn bệnh nhân cẩn thận khi tiếp xúc với ánh mặt trời, sử dụng chất bảo vệ và quần áo bảo vệ. Ngoài ra cần giới hạn thời gian hoạt động ngoài trời trong khoảng thời gian từ 10:00 sáng đến 3:00 chiều.Một số loại thuốc
Mục thiêu của dùng thuốc là làm giảm tỉ lệ tử vong và ngăn ngừa biến chứng.- Chất chống sinh u thoa tại chỗ
Fluorouracil topical (Fluoroplex, Carac, Efudex): Dùng thoa tại chỗ để điều trị dày sừng ánh sáng. Can thiệp vào quá trình tổng hợp DNA bằng cách ngăn chặn methyl hoá của deoxyuridylic acid thông qua ức chế men thymidylate synthetase và từ đó ức chế sự tăng sinh của tế bào. Đối với các sang thương ở da đàu hoặc tứ chi, cần điều trị dài hơn thông thường.
- Chất điều hòa miễn dịch dạng thoa tại chỗ
Imiquimod (Aldara 5% cream, Zyclara 3.75% cream): Tính chất làm thay đổi đáp ứng miễn dịch tạo ra đáp ứng không đặc hiệu chống lại dày sừng ánh sáng (thông qua interferon, tế bào diệt tự nhiên) và đáp ứng miễn địch đặc hiệu (tế bào T độc tế bào). Được chỉ địng dùng trong các trường hơp dày sừng ánh sáng điển hình, không tăng sừng nhiều, không phì đại ở da mặt hoặc da đầu.
- Tác nhân nhạy ánh sáng thoa tại chỗ
Aminolevulinic acid (Levulan), Methyl aminolevulinate cream (Metvixia)
Tiền chất porphyrin sử dụng kết hợp với ánh sáng đỏ phổ hẹp để điều trị dày sừng áng sáng không tăng sừng nhiều, không thẫm nhiễm. Khi dùng với liệu pháp quang động, sự tích tụ của porphyrin hoạt hoá tạo ra phản ứng quang động và từ đó gây ra độc tế bào.
Liệu pháp quang động kết hợp với aminolevulinic acid được dùng qua 2 giai đoạn, đầu tiên là thoa thuốc và sau đó là dùng ánh sáng xanh chiếu vào 14-18 giờ sau đó; liệu pháp có thể lặp lại sau mỗi 8 tuần.
Levulan: dung dịch thoa tại chỗ 20% dùng thoa trực tiếp vào các sang thương dày sừng ánh và không bôi vào vùng da xung quanh. Nên thoa vào cả da đầu và mặt nhưng không nên thoa cùng lúc. Khuyến nghị diều trị là 1 lần thoa và 1 lần chiếu sáng cho mỗi vị trí ở liệu trình điều trị kéo dài 8 tuần.
- Kháng viêm không steroid dạng thoa tại chỗ
Thành phần hoá học là 2-[(2,6-dichlorophenyl) amino] benzeneacetic acid, muối monosodium, công thức hoá học là C14 H10 Cl2 NO2 Na. Có tác dụng kháng viêm và giảm đau. Chúng được ho là ức chế men cyclooxygenase (chất quan trong trong sinh tổng hợp prostaglandins. Có thể gây độc gan, do đó nên kiểm tra men gan trong 8 tuần đầu điều trị. Dùng thoa tại chỗ như là chất tiêu sừng để điều trị dày sừng ánh sáng.
Phòng ngừa dày sừng ánh sáng
Sự phát triển của các sang thương này có liên quan trực tiếp với sự tiếp xúc ánh sáng mặt trời. Dày sừng ánh sáng có thể bớt đi bằng cách dùng chất bảo vệ da và hạn chế tiếp xúc ánh sáng mặt trời. Bệnh nhân nên hạn chế các hoạt động vui chơi ngoài trợ, và đối với những người làm việc ngoài trời thì nên điều chỉnh chế độ làm việc. Những bệnh nhân bắt buộc phải tiếp xúc với ánh sáng mặt trời thì nên dùng chất bảo vệ da có SPF từ 30 trở lên và mặc quần áo bảo vệ hằng ngày.
(nguồn Sức khỏe đời sống và Trung tâm Truyền thông - Giáo dục sức khỏe Trung ương)
- 28-05-2018 -