Mục đích của việc tiêm vaccin là để ngừa các bệnh nguy hiểm ở trẻ em và cả người lớn. Ngoài những loại vaccin bắt buộc mà hầu như ai cũng phải tiêm ra thì có một số loại vaccin mà cha mẹ có thể cân nhắc thêm để phòng một số bệnh cho con yêu và chính mình.
Có thể ngay từ khi mới sinh ra trẻ sẽ được nhận mũi vaccin đầu tiên. Tính cho tới khi con bạn bắt đầu vào mẫu giáo, tùy theo quốc gia đang sinh sống, trẻ có thể được tiêm các loại vaccin như:
- Vaccin viêm gan B
- Vaccin bạch hầu
- Vaccin uốn ván
- Vaccin ho gà
- Vaccin Hib- Haemophilus influenza type b (Hib)
- Vaccin phế cầu liên hợp (PCV)
- Vaccin bại liệt bất hoạt (IPV)
- Vaccin sởi, quai bị và rubella (MMR)
Tuy nhiên có một số loại vaccin quan trọng khác mà bạn có thể cân nhắc tiêm phòng thêm cho trẻ cũng như cho chính bạn.
Vaccin thủy đậu
Trước đây, cha mẹ thường ngăn cản việc con chơi đùa với bạn bè chúng khi người bạn đó mắc bệnh thủy đậu. Người ta vẫn cho rằng việc mắc thủy đậu khi còn nhỏ sẽ tốt hơn bị mắc bệnh về sau do bệnh thủy đậu ở người lớn thường nặng và khó điều trị hơn.
Tuy nhiên, sẽ là an toàn hơn rất nhiều nếu không bị mắc phải căn bệnh này. Theo Trung tâm kiểm soát và phòng chống dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), tất cả trẻ em khỏe mạnh trong độ tuổi từ 12 tháng đến 12 tuổi nên tiêm 2 liều vaccin phòng thủy đậu. CDC khuyến cáo trẻ nên được tiêm mũi đầu tiên trong khoảng 12-15 tháng tuổi, và mũi thứ hai trong khoảng từ 4-6 tuổi.
Nghiên cứu đã chứng minh rằng vaccin thủy đậu là tương đối an toàn cho trẻ em. Các tác dụng phụ nghiêm trọng rất hiếm khi xảy ra, bao gồm:
- Giảm tiểu cầu
- Thất điều cấp tính tiểu não (tổn thương vùng não kiểm soát khả năng thăng bằng)
- Liệt nửa người
Một số tác dụng phụ khác hay gặp hơn nhưng thường là nhẹ bao gồm:
- Đau, sưng và tấy đỏ tại vị trí tiêm
- Sốt
- Phát ban
Vaccin phòng rotavirus (phòng tiêu chảy)
Rotavirus là một loại virus có khả năng lây lan cao và gây bệnh tiêu chảy nghiêm trọng ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, thường đi kèm với nôn mửa và sốt. Nếu không được điều trị, trẻ có thể bị mất nước nặng và thậm chí tử vong.
Theo PATH, một tổ chức phi chính phủ về y tế, mỗi năm có thêm 450.000 trẻ em dưới 5 tuổi bị tử vong do mắc bệnh tiêu chảy do rotavirus trên toàn cầu. Thêm vài triệu trẻ em phải nhập viện mỗi năm vì nhiễm virus.
CDC khuyến cáo rằng hầu hết mọi trẻ em nên được sử dụng vaccin phòng rotavirus để tránh mắc phải căn bệnh nguy hiểm này.
Hai loại vaccin rotavirus đường uống gần đây đã được chấp nhận đưa vào sử dụng để phòng nhiễm rotavirus (Rotarix và RotaTeq). Những vaccin này bao gồm 2 hoặc 3 liều. CDC khuyên rằng cha mẹ nên đưa trẻ đi uống vào các thời điểm 2, 4, và 6 tháng (nếu cần thiết). Liều đầu tiên nên trước 15 tuần tuổi và liều cuối cùng nên trước 8 tháng tuổi.
Nghiên cứu đã chứng minh rằng không phải tất cả mọi trẻ em đều nên sử dụng vaccin phòng rotavirus. Những trẻ bị dị ứng với loại vaccin này hoặc mắc những bệnh dị ứng nghiêm trọng khác thì không nên sử dụng vaccin. CDC cũng khuyến cáo rằng những trẻ bị mắc bệnh suy giảm miễn dịch kết hợp nghiêm trọng (severe combined immunodeficiency – SCID) hay các vấn đề về miễn dịch khác hoặc bệnh lồng ruột thì không nên tiêm vaccin này.
Giống như những vaccin khác, vaccin phòng rotavirus cũng có những nguy cơ nhất định. Tuy nhiên, tác dụng không mong muốn thường nhẹ và có thể tự khỏi (tiêu chảy tạm thời, nôn mửa). Những tác dụng phụ nghiêm trọng đã được báo cáo, bao gồm chứng lồng ruột và phản ứng dị ứng.
Vaccin viêm gan A
Viêm gan A là bệnh gan cấp tính gây ra bởi virus hepatitis nhóm A. Các triệu chứng có thể kéo dài từ vài tuần đến vài tháng. CDC khuyến cáo mọi trẻ em nên tiêm vaccin viêm gan A trong khoảng từ 1 – 2 tuổi, liều tiêm là 2 mũi cách nhau khoảng 6 tháng.
Vaccin viêm gan A cũng đôi khi được khuyến cáo cho người lớn. Những người đi du lịch tới một số quốc gia và khu vực và những người có nguy cơ cao mắc bệnh viêm gan A – như nam giới có quan hệ đồng tính hay những người nghiện ma túy và những người mắc bệnh gan mãn tính – nên được tiêm phòng viêm gan A.
Vaccin viêm gan A được coi là loại vaccin khá an toàn. Tác dụng phụ tương đối nhẹ như đau quanh chỗ tiêm, đau đầu, ăn không ngon, mệt mỏi. Nguy cơ bị dị ứng tương đối thấp nhưng khá nghiêm trọng. Bạn nên gọi cấp cứu ngay nếu con bạn hoặc những người được tiêm vaccin viêm gan A gặp phải các triệu chứng sau đây:
- Nổi mày đay
- Sưng phù mặt
- Tim đập nhanh
- Hoa mắt
- Kiệt sức
Vaccin phòng bệnh não mô cầu (MCV)
Não mô cầu là một bệnh rất nguy hiểm do vi khuẩn gây ra bao gồm các triệu chứng của viêm màng não. Trẻ em là đối tượng đặc biệt dễ bị nhiễm bệnh do não mô cầu nếu sinh sống trong khu vực có dịch bệnh, dùng chung đồ đạc với người bệnh, hôn hay tiếp xúc với dịch tiết của những người mắc bệnh.
CDC khuyến cáo rằng trẻ em từ 11 đến 18 tuổi nên tiêm một liều vaccin phòng não mô cầu (Menactra). Ngoài ra, những sinh viên sống trong khu vực ký túc xá đông đúc cũng nên tiêm loại vaccin này.
Vaccin phòng bệnh do não mô cầu tương đối an toàn. Các tác dụng phụ thường chỉ nhẹ và thoáng qua như:
- Đau và tấy đỏ tại chỗ tiêm
- Đau đầu
- Mệt mỏi
Tác dụng phụ nghiêm trọng hiếm khi xảy ra bao gồm hội chứng Guillain-Barré (là một chứng rối loạn do hệ thống miễn dịch của cơ thể tấn công một phần hệ thần kinh ngoại biên). Hội chứng này có thể gây yếu cơ, liệt và tổn thương thần kinh vĩnh viễn. Theo CDC, loại vaccin này an toàn cho tất cả mọi người trừ những người bị dị ứng với liều vaccin não mô cầu trước.
Vaccin phòng ung thư cổ tử cung (HPV)
HPV (Human papillomavirus) là một loại virus khá phổ biến lây truyền qua đường tình dục. Theo CDC, khoảng 80 triệu người Mỹ bị nhiễm loại virus này (cứ 4 người lại có 1 người mắc), cứ mỗi năm lại có 14 triệu người nhiễm mới. Một số chủng HPV có thể gây ung thư cổ tử cung, âm đạo và âm hộ ở phụ nữ, ung thư dương vật ở nam giới, ung thư hậu môn và họng, và mụn cóc sinh dục ở cả nam và nữ.
Vaccin HPV được khuyến cáo cho trẻ em trong trong độ tuổi từ 11 – 12 tuổi. Nó cũng được khuyến cáo sử dụng cho trẻ em và phụ nữ từ 13 đến 26 tuổi chưa từng được tiêm vaccin. Ba loại vaccin phòng HPV hiện đang có mặt tại Mỹ là: Gardasil 9, Gardasil và Cervarix. Các nghiên cứu đều đã chứng minh ba loại vaccin này khá an toàn khi sử dụng. Tại Việt Nam hiện có 2 loai Vắc xin là Gardasil và Cervarix.
Tác dụng phụ thường nhẹ bao gồm:
- Đau, sưng, tấy đỏ tại vị trí tiêm
- Buồn nôn
- Hoa mắt
- Chóng mặt
- Đau đầu
Hiện chưa ghi nhận tác dụng phụ nghiêm trọng nào của vaccin HPV.
Vaccin Tdap (phòng bệnh bạch hầu, uốn ván, ho gà)
Tdap là sự kết hợp các mũi tiêm nhắc lại có tác dụng bảo vệ người lớn khỏi bệnh bạch hầu (một căn bệnh nhiễm trùng mũi và họng), uốn ván (bệnh do vi khuẩn tấn công hệ thần kinh của cơ thể), và ho gà (bệnh nhiễm trùng đường hô hấp có khả nang lây lan cao).
Kể từ khi vaccin Tdap được đưa vào sử dụng cho cộng đồng, số ca mắc uốn ván và bạch hầu đã giảm tới 99% và tỷ lệ mắc ho gà cũng giảm tới 80%. Gần đây, liều đơn vaccin Boostrix đã được chấp nhận sử dụng cho đối tượng từ 10 tuổi đến 64 tuổi. Vaccin ADACEL cũng được tiêm với liều duy nhất cho trẻ 11-12 tuổi.
CDC khuyến cáo rằng mọi người dân chưa được tiêm vaccin Tdap nên đi tiêm càng sớm càng tốt. Những nhân viên y tế và bất cứ người nào tiếp xúc với trẻ sơ sinh cũng nên tiêm vaccin Tdap, bao gồm cả những phụ nữ có thai là những đối tượng nên tiêm vaccin trong thai kỳ để bảo vệ con của họ khỏi bệnh ho gà.
Các nghiên cứu đã chứng minh vaccin Tdap tương đối an toàn khi sử dụng. Tuy nhiên, những người đã từng có tiền sử dị ứng với vaccin Tdap trước kia hay những vaccin khác không nên tiêm vaccin này. Hãy thông báo cho bác sỹ biết nếu bạn hoặc con bạn đã từng bị co giật hay gặp phải các vấn đề về thần kinh khác, đã từng bị sưng đau nghiêm trọng sau khi tiêm vaccin, đã từng mắc hội chứng Guillian-Barré hay cảm thấy khó chịu, mệt mỏi sau khi tiêm vaccin Tdap.
Việc quyết định cho con mình tiêm thêm một số vaccin khác hay không hoàn toàn phụ thuộc vào lựa chọn của bạn. Một số loại vaccin có thể gây ra tác dụng không mong muốn nghiêm trọng đối với một số đối tượng. Tuy nhiên, cân nhắc giữa lợi ích và nguy cơ thì việc tiêm các vaccin nói trên vẫn mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe hơn là những rủi ro nó mang lại.
- 28-05-2018 -