Bất dung nạp lactose

Bất dung nạp lactose

Bất dung nạp lactose là gì?

• Lactose là một loại đường của sữa, có trong rất nhiều các loại thực phẩm có thành phần từ sữa, bao gồm: sữa chua, phô mai, kem, nhiều loại bánh, một số loại kẹo...
• Lactase (chữ “tase” đánh vần bằng chữ “a”, không phải chữ “o”) là một loại protein (được gọi là enzym) trong ruột giúp phân hủy đường lactose.

Bất dung nạp lactose là tình trạng cơ thể không tạo ra đủ enzyme lactase để phân hủy lactose (đường sữa). Nếu lactose không được phân hủy trong cơ thể, thì vi khuẩn sống trong ruột sẽ biến lactose thành khí. Sự kết hợp của đường lactose và khí không được tiêu hóa sẽ có thể gây ra đau bụng, đầy hơi và “đôi khi” là tiêu chảy (cần phân biệt rõ với triệu chứng phân có nhầy, có máu của dị ứng đạm sữa).

Bất dung nạp lactose là một tình trạng khá phổ biến, có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng thường bắt đầu ở độ tuổi đi học (trẻ em) hoặc trong những năm thiếu niên.

Chứng bất dung nạp lactose phổ biến hơn với sắc tộc Châu Á, người Mỹ bản địa, người Mỹ gốc Phi và người gốc La tinh. Trong 100 người bị chứng bất dung nạp lactose thì có khoảng 20 ​​người là da trắng, 80 người còn lại là người Mỹ gốc Phi và người châu Á.

Tại sao một số trẻ lại bị bất dung nạp lactose?

Hầu hết trẻ em đều có men lactase khi được sinh ra và có thể tiêu hóa đường lactose từ khi còn nhỏ. Lactose cũng là đường chính trong sữa mẹ.

Một đứa trẻ có thể có triệu chứng bất dung nạp lactose sau khi bị nhiễm trùng hoặc bị dị ứng, gây ra sự thiếu hụt tạm thời enzyme lactase. Thông thường điều này chỉ là tạm thời, nhưng có thể mất vài tuần hoặc thậm chí vài tháng trước khi trẻ có thể dung nạp lại các sản phẩm từ sữa. Các bệnh mãn tính khác, chẳng hạn như bệnh celiac, bệnh Crohn hoặc nhiễm ký sinh trùng, cũng có thể gây ra chứng bất dung nạp lactose.

Trong hầu hết các trường hợp, chứng bất dung nạp lactose tự xuất hiện khi trẻ lên 3 - 6 tuổi, cơ thể tự nhiên tạo ra ít lactase hơn so với trong một hoặc hai năm đầu đời. Với một số trẻ, sự sản sinh sẽ tiếp tục chậm lại hoặc thậm chí ngừng hoàn toàn.

Thường thì, các triệu chứng bất dung nạp lactose sẽ bắt đầu ở những năm thiếu niên hoặc lúc bước vào tuổi trưởng thành.

Làm sao để nhận biết chứng bất nạp lactose?

Khi một đứa trẻ trong độ tuổi đi học có các triệu chứng đau bụng mà khả năng có thể liên quan đến việc tiêu thụ các thực phẩm sữa, bác sĩ nhi khoa có thể sẽ đề nghị hạn chế đường lactose trong chế độ ăn uống. Nếu đúng là do bất dung nạp lactose, thì kế hoạch loại bỏ tất cả các thực phẩm có thành phần sữa khỏi chế độ ăn uống trong 2 tuần có thể giúp cải thiện tình trạng đau bụng, đầy hơi và tiêu chảy.

Sau 2 tuần, sữa có thể được thêm lại vào chế độ ăn của trẻ với một lượng nhỏ. Từng ngày sau đó, bạn có thể cho trẻ uống một lượng sữa tăng dần lên, đồng thời theo dõi xem liệu triệu chứng có quay trở lại hay không. Điều quan trọng là phải giữ cho tất cả các loại thực phẩm còn lại trong khẩu phần ăn đơn giản và tương tự nhau nhằm kiểm tra xem liệu sau khi loại bỏ sữa, thì chính những món đó cũng vẫn gây ra các triệu chứng tương tự như bất dung nạp lactose (đường của sữa) hay không. Nếu các triệu chứng của trẻ cải thiện khi loại thành phần sữa trong chế độ ăn và lại trở lại trong vòng 4 giờ ngay sau khi cho uống sữa lại, thì đó là lúc “có thể” cân nhắc và xem xét đến chẩn đoán bất dung nạp lactose.

Một cách khác để chẩn đoán chứng bất dung nạp lactose là bằng xét nghiệm hơi thở có chứa lactose (xét nghiệm hơi thở hydro). Xét nghiệm này được thực hiện tại phòng khám hoặc bệnh viện và mất 2-3 giờ. Trẻ sẽ được cho uống lactose và nước, sau đó sẽ được yêu cầu thở vào túi thu thập cứ 30 phút một lần.

Các mẫu hơi thở được phân tích bằng một loại máy đặc biệt để tìm hydro, một trong những loại khí được tạo ra trong ruột già. Một đứa trẻ được coi là mắc chứng bất dung nạp lactose khi kết quả cho thấy có sự gia tăng lớn của hydro trong hơi thở. Hydro tăng lên do vi khuẩn trong ruột chuyển đường lactose thành khí. Lưu ý: không thể thực hiện xét nghiệm nếu trẻ đã dùng thuốc kháng sinh - vì vi khuẩn của ruột đã bị kháng sinh tiêu diệt (vi khuẩn có lợi của đường ruột).

Đôi khi sự thiếu hụt lactase được kiểm tra bằng nội soi. Thử nghiệm này được thực hiện khi trẻ đang ngủ do gây mê hoặc dùng thuốc an thần. Một ống sợi quang được đưa qua miệng và xuống dạ dày và ruột non. Một mẫu tế bào nhỏ (sinh thiết) từ ruột non được thu thập. Các tế bào sau đó được kiểm tra để xem liệu enzyme lactase có hoạt động bình thường hay không.

Điều trị bất dung nạp lactose

Các bác sĩ sẽ quyết định phương pháp điều trị tốt nhất dựa trên các triệu chứng của trẻ. Hầu hết trẻ em bất dung nạp lactose vẫn có thể dung nạp một ít đường lactose. Những bé này sẽ cần ăn theo chế độ ít lactose (khẩu phần ăn ít thực phẩm có thành phần từ sữa).

Có loại thuốc viên hoặc nhỏ giọt để bổ sung lactase giúp tiêu hóa đường lactose, nhằm ngăn chặn các triệu chứng khi ăn các thực phẩm có sữa. Thuốc giọt sẽ được nhỏ vào sữa để phá vỡ đường lactose qua đêm, và sau đó trẻ có thể uống sữa đó mà không có triệu chứng.

Để xác định một loại thực phẩm có gây ra các triệu chứng bất dung nạp lactose hay không, cần dựa vào lượng lactose có trong thực phẩm đó. Ví dụ, một cốc sữa có khoảng 12 gram đường lactose, trong khi 30 gram phô mai cheddar có ít hơn 0,1 gram đường lactose. Điều này có nghĩa là phô mai cheddar có 1/100 lượng đường lactose có trong sữa. Vì vậy, một số trẻ có thể bị đau bụng sau khi uống sữa, nhưng vẫn có thể ăn phô mai cheddar mà không gặp vấn đề gì.

Một số trẻ có thể nhạy cảm chỉ với một lượng rất nhỏ lactose. Những đứa trẻ này sẽ có thể ăn kiêng không quá nghiêm ngặt, không đến mức tránh tuyệt đối bất kỳ thực phẩm nào có thành phần từ sữa. Mỗi đứa trẻ mỗi khác nhau, vì vậy cha mẹ nên trò chuyện kỹ với các bác sĩ để quyết định chế độ ăn phù hợp nhất cho trẻ trong từng giai đoạn.

Có một số thực phẩm tách lactose như phô mai, sữa và kem được bán ngoài thị trường. Nếu những loại thực phẩm này chiếm một tỷ lệ lớn trong khẩu phần ăn hàng ngày của trẻ, cha mẹ cần lưu ý đọc kỹ nhãn và bao bì để đảm bảo đủ lượng calo và protein cho trẻ.

Sữa là một nguồn dinh dưỡng tốt. Nếu trẻ đang ăn chế độ hạn chế lactose, cha mẹ cũng lưu ý bổ sung canxi, vitamin D và riboflavin (một loại vitamin B) vào thực phẩm hàng ngày cho trẻ - bằng các thực phẩm giàu canxi, giọt vitamin D và riboflavin.

Chứng bất dung nạp lactose có hết được không?

Tạm thời: Nếu nguyên do là bởi các bệnh lý nhiễm trùng hoặc một số bệnh khác, chức năng đường ruột thường sẽ trở lại ổn định sau khi trẻ hết bị nhiễm trùng, từ vài tuần đến vài tháng.

Lâu dài: Nếu chứng bất dung nạp lactose xảy ra liên tục và kéo dài suốt thời thơ ấu hoặc thanh - thiếu niên, thì thường là triệu chứng sẽ không thể hết trong thời gian ngắn và trẻ nên được điều trị bằng chế độ ăn uống hạn chế lactose lâu dài.

Nguồn: https://gikids.org/ - GIKids of NASPGHAN - Hội tiêu hóa gan mật và dinh dưỡng nhi khoa Bắc Mỹ (NASPGHAN) với 2,600 bác sĩ tiêu hóa gan mật nhi khoa

Biên tập bởi Khám từ xa Wellcare

Chỉnh sửa lần cuối 2019