Mãn kinh nam

Mãn kinh nam là một hiện tượng y khoa, tương tự như mãn kinh nữ, có thể ảnh hưởng đến nam giới độ tuổi từ 40-55. Không như phụ nữ, nam giới không có các tín hiệu rõ ràng như ngừng chu kỳ kinh nguyệt để đánh dấu sự chuyển đổi này.

Mãn kinh xuất hiện là do nồng độ hormone estrogen ở nữ và testosterone ở nam có sự sụt giảm. Sự thay đổi cơ thể xuất hiện từ từ ở nam và có thể đi kèm với sự thay đổi thái độ, tính tình, mệt mỏi, mất năng lượng, suy giảm tình dục và sự nhanh nhẹn.
Các nghiên cứu cho thấy tình trạng suy giảm testosterone có thể đặt nam giới vào nguy cơ mắc các vấn đề về sức khỏe như bệnh tim và xương yếu.
Không như mãn kinh thường xuất hiện ở phụ nữ trong giai đoạn giữa 40 đến giữa 50 tuổi, sự chuyển đổi ở nam giới có thể chậm hơn và trải dài trong nhiều thập kỷ. Tính tình, stress tâm lý, rượu, chấn thương hay phẫu thuật, thuốc, béo phì và nhiễm khuẩn có thể góp phần vào quá trình chuyển đổi này.
Sự sụt giảm nồng độ testosterone sẽ xảy ra ở hầu hết tất cả nam giới và không có cách nào để dự đoán ai sẽ phải trải qua các triệu chứng mãn kinh nam. Mặc dù có thể tiên đoán triệu chứng sẽ xảy ra ở độ tuổi nào nhưng với mỗi cá nhân, các triệu chứng cũng có thể khác nhau.

Triệu chứng, biểu hiện mãn kinh nam

Để nhận biết mãn dục nam, thông thường có 12 triệu chứng sau:

• Giảm ham muốn tình dục.
• Rối loạn dương cương.
• Giảm số lượng tinh trùng.
• Rối loạn nhịp tim.
• Rối loạn hô hấp: nằm ngủ hay ngáy to.
• Loãng xương nên khi có chấn thương nhẹ như ngã, bị va đập hay bị đánh dễ bị gãy xương.
• Teo cơ bắp chân tay, giảm trương lực cơ dễ bị mệt mỏi.
• Tăng cân, thừa cân nhất là béo bụng.
• Da nhăn nheo, xuất hiện các nốt đồi mồi.
• Tóc bị bạc và rụng, rụng cả lông.
• Móng tay móng chân giòn, dễ gãy.
• Rối loạn thần kinh và tâm thần hay cáu giận thất thường.

Tuy nhiên, để chẩn đoán chắc chắn mãn dục nam thì cần làm xét nghiệm lượng nội tiết tố testosterone.

Nguyên nhân mãn kinh nam

Thông thường, sau 32 tuổi, nam giới bắt đầu suy giảm testosteron và cứ 10 năm tiếp theo, testoteron lại giảm đi khoảng 10%. Hiện tượng thường thấy là ham muốn tình dục giảm, thay đổi về tâm sinh lý, khối lượng cũng như năng lượng cơ bắp giảm, tăng tích mỡ vùng ngực và bụng, xuất hiện hiện tượng loãng xương, giòn và mỏng xương, đau lưng, dễ mắc bệnh tim mạch cao, trầm cảm và suy giảm trí nhớ.
Không giống phụ nữ, hội chứng 'mãn kinh' ở đàn ông xảy ra với tần suất chậm dần đều. Ngoài suy giảm testosteron dẫn đến hiện tượng 'mãn kinh' ở nam giới còn có một số nguyên nhân khác như do tuổi tác, béo phì, do mắc một số loại bệnh nan y như trầm cảm, rối loạn tự miễn, tiểu đường, sa sút trí tuệ...

Điều trị mãn kinh nam

• Sử dụng liệu pháp thay thế hormone nam giới: Giống như liệu pháp điều trị đối với phụ nữ mãn kinh, phương pháp này có tác dụng làm giảm các triệu chứng “mãn kinh” và cải thiện chất lượng cuộc sống, không có rủi ro và đã được kiểm chứng qua các nghiên cứu lâm sàng và thực tế điều trị. Tuy nhiên, trước khi thực hiện, cần làm các xét nghiệm để khẳng định tính phù hợp của liệu pháp.
• Liệu pháp SARM (mô hình thụ thể androgen chọn lọc): Đây là phương pháp tiêm testosteron nhằm khắc phục tình trạng suy giảm testosteron tự nhiên sau tuổi trung niên.
• Tăng cường dưỡng chất, ăn uống: Theo nghiên cứu của Viện Ung thư quốc gia Mỹ và Đại học Y California, việc bổ sung dầu cá và ăn các loại cá như cá hồi, cá ngừ... rất tốt cho đàn ông trung niên vì đây là thức ăn giàu acid béo omega 3, giúp giảm hội chứng “mãn kinh” ở nam giới và tốt cho tim mạch. Bên cạnh đó, cần tăng cường trái cây, rau quả trong khẩu phần ăn hàng ngày, nhất là cà chua bởi đây là loại quả giàu lycopene, rất hữu ích cho tuyến tiền liệt và hệ thống sinh sản nam giới. Cũng nên sử dụng sản phẩm đậu nành và nhóm quả mọng vì chúng giàu dưỡng chất, có lợi cho hệ tiết niệu, tuyến tiền liệt và tăng cường ham muốn tình dục. Cần hạn chế các chất kích thích và thức uống nhiều cồn để giảm thiểu tình trạng bốc hỏa, nóng lạnh thất thường.
  
  
  Ảnh minh họa
• Duy trì cuộc sống vận động: Theo nghiên cứu của Viện Y học New England (Mỹ), hoạt động cơ thể thường xuyên có tác dụng làm tăng testosteron, nhất là nhóm đàn ông trên 40 tuổi.
• Mặt khác, cần điều trị dứt điểm những bệnh mắc phải, chăm sóc giấc ngủ, kiểm soát cholesterol, cao huyết áp và tiểu đường, đồng thời duy trì cuộc sống khoa học, sống vui, sống khỏe để giảm stress, giảm bệnh tật, làm cho cuộc sống thêm nhiều ý nghĩa.

Phòng ngừa mãn kinh nam

• Giảm cân

Theo nghiên cứu được trình bày tại cuộc họp năm 2012 của Hội Nội tiết, những người đàn ông thừa cân thường bị giảm testosterone. Vì vậy việc giảm cân chính là biện pháp quan trọng để tăng mức sản xuất testosterone của cơ thể.

• Tập thể dục với cường độ cao (đặc biệt là kết hợp với chế độ ăn chay).

Tập thể dục với cường độ cao trong thời gian ngắn có tác dụng tăng testosterone và ngăn chặn sự suy giảm của nó. Phương pháp này không giống như tập thể dục nhịp điệu hay tập thể dục thông thường. Nên kết hợp với chế độ ăn chay để có kết quả tốt nhất (không nên ăn chay thường xuyên quá).

• Tiêu thụ nhiều chất kẽm

Các khoáng chất kẽm rất quan trọng trong việc sản xuất testosterone. Bổ sung chất này trong bữa ăn ít nhất 6 tuần liên tục sẽ thấy những tác dụng rõ rệt nhất. Một nghiên cứu cũng chỉ ra rằng chế độ ăn uống bị hạn chế chất kẽm sẽ dẫn đến giảm testosterone đáng kể.

• Rèn luyện sức khỏe

Rèn luyện sức khỏe cũng là một trong những cách làm tăng testosterone, tuy nhiên bạn phải thật kiên trì. Bạn có thể tập những bài tập đơn giản với tốc độ chậm sau đó tăng dần.

• Bổ sung vitamin D

Vitamin D là chất giúp duy trì chất lượng tinh dịch, cần thiết cho sự phát triển lành mạnh và số lượng tinh trùng. Vitamin D cũng làm tăng testosterone, thúc đẩy ham muốn tình dục.

• Giảm stress

Khi căng thẳng, cơ thể sẽ tiết ra lượng hormone stress cortisol. Hormone này ngăn chặn sự phát triển của testosterone.

• Hạn chế hoặc loại bỏ đường trong chế độ ăn

Nồng độ testosterone bị giảm sau khi bạn ăn quá nhiều đường. Theo ước tính của Bộ Nông nghiệp Mỹ, người Mỹ tiêu thụ trung bình 12 muỗng cà phê đường mỗi ngày, tương đương với khoảng 2 tấn đường trong suốt cuộc đời.

• Ăn chất béo một cách hợp lý

Không nên ăn chất béo đơn thuần mà hãy tiêu thụ chúng trong bơ và các loại hạt vì khi đó chất béo đã được bão hòa. Một chế độ ăn uống có chứa 40% chất béo sẽ dẫn đến giảm testosterone.

Kinh nghiệm dân gian chữa mãn kinh nam

Trong y học cổ truyền, trạng thái này đã được các y thư cổ đề cập đến từ rất sớm với cơ chế bệnh sinh chủ yếu là do Thiên quý, Tinh khí và Thận khí suy giảm. Có thể hiểu một cách đơn giản đó là sự biến đổi theo chiều hướng đi xuống của hệ thống nội tiết tố, trong đó vai trò của các hormone sinh dục có ý nghĩa đặc biệt quan trọng.
Để làm chậm quá trình này, các biện pháp của y học phương Đông là hết sức phong phú như dùng thuốc, châm cứu bấm huyệt, tập luyện khí công dưỡng sinh..., trong đó có một phương thức khá đơn giản và độc đáo là lựa chọn và sử dụng các thực phẩm thông dụng hàng ngày một cách hợp lý dựa trên quan điểm “biện chứng luận trị” của y học cổ truyền cho từng thể bệnh khác nhau. Cụ thể như sau :

• Thể Can thận âm hư

Được biểu hiện bằng các triệu chứng như người gầy, hay hoa mắt chóng mặt, tính tình dễ cáu giận, lưng đau gối mỏi, tai ù tai điếc, trí nhớ giảm sút, lòng bàn tay bàn chân nóng, bức bối trong ngực, hay có cảm giác sốt nhẹ về chiều, môi khô miệng khát, dương vật dễ cương nhưng nhanh xỉu, tinh dịch bài tiết chậm và ít, đại tiện táo, tiểu tiện sẻn đỏ, lưỡi đỏ và ít rêu.
Nên trọng dùng các thực phẩm sau:
+ Vừng đen: vị ngọt, tính bình, có công dụng bổ can thận, nhuận ngũ tạng, làm khoẻ gân cốt, đen râu tóc và chống lão hoá. Dân gian thường dùng vừng đen phối hợp với hồ đào nhục và tang thầm lượng bằng nhau, tán nhuyễn rồi chưng với mật ong thành dạng cao lỏng, uống khi bụng đói, mỗi ngày 3 lần, mỗi lần 2 thìa canh hoặc vừng đen (xát bỏ vỏ, đồ chín) 1 phần phối hợp với lá dâu non (hái lúc mặt trời chưa mọc) 2 phần, hai thứ sấy khô tán mịn, luyện với mật ong thành dạng viên to bằng hạt ngô đồng, uống mỗi ngày 100 viên với nước ấm vào lúc đói.

+ Hoài sơn (củ mài): vị ngọt, tính bình, có công dụng tư thận bổ phế, kiện tỳ ích tinh. Sách Bản thảo chính viết: 'Sơn dược năng kiện tỳ bổ hư, tư tinh cố thận, trị chư hư bách tổn, trị ngũ lao thất thương' (Củ mài có khả năng bổ tỳ thận và ích tinh, trị được mọi chưng hư tổn). Sách Bản thảo kinh độc cũng cho rằng hoài sơn “năng bổ thận điền tinh, tinh túc tắc âm cường, mục minh, nhĩ thông”.
+ Ô tặc ngư (cá mực): vị mặn, tính bình, có công dụng tư âm dưỡng huyết. Sách Biệt lục cho rằng cá mực có tác dụng 'ích khí cường trí'. Sách Y lâm cải thác cũng đã viết : “Ô tặc ngư bổ tâm thông mạch, hoà huyết thanh thận, khứ nhiệt bảo tinh”. Bởi vậy, với đàn ông “mãn kinh” thuộc thể Can thận âm hư, cá mực là thức ăn rất có lợi.
+ Trai hến: vị ngọt mặn, tính lạnh, có công dụng tư âm thanh nhiệt, dưỡng can minh mục. Sách Tuỳ tức cư ẩm thực phổ viết: 'Bạng nhục (thịt trai) thanh nhiệt tư âm, dưỡng can lương huyết, minh mục định cuồng'. Sách Bản thảo tái tân cũng cho rằng trai hến có khả năng 'trị can nhiệt, thận nhược, thanh lương chỉ khát'. Theo dinh dưỡng học hiện đại, trong trai hến có chứa nhiều kẽm nên rất có lợi cho việc phòng chống u phì đại tiền liệt tuyến lành tính, căn bệnh rất hay gặp ở đàn ông trung lão niên.
+ Tang thầm (quả dâu chín): vị ngọt, tính lạnh, có công dụng bổ can ích thận, tư âm minh mục. Sách Bản thảo kinh sơ viết: 'Tang thầm cam hàn, ích huyết nhi trừ nhiệt, vị lương huyết bổ huyết ích âm chi dược. Ngũ tạng giai thuộc âm, ích âm cố lợi ngũ tạng. Thoái nhiệt âm sinh, tắc can tâm vô hoả, thần thanh tắc thông minh nội phát'. Dân gian thường dùng tang thầm dưới dạng ngâm đường để pha nước giải khát, ngâm rượu hoặc chế thành mứt dâu.
Ngoài ra, các thực phẩm có công dụng bổ can thận âm khác như bồ dục lợn, thịt vịt, ba ba, cá quả, hàu, ếch, hải sâm, hà thủ ô, kỷ tử, ngân nhĩ (mộc nhĩ trắng), tổ yến...đều rất thích hợp với thể bệnh này.

• Thể Tỳ thận dương hư

Được biểu hiện bằng các triệu chứng như người béo trệ, dễ mệt, sợ lạnh, tay chân lạnh, ăn kém, đại tiện lỏng loãng, tiểu tiện trong dài, hay đi tiểu đêm, suy giảm ham muốn tình dục, tinh dịch lạnh loãng, miệng nhạt, lưỡi nhợt ướt...
Nên trọng dùng các thực phẩm sau:
+ Thịt dê: vị ngọt, tính ấm, có công dụng ích thận khí, ôn thận dương, bổ trung khí và làm ấm tỳ vị. Sách Biệt lục viết: 'Dương nhục chủ hư lao hàn lãnh, bổ trung ích khí'. Các y thực gia cổ cũng đều ca ngợi công dụng của thịt dê trong việc bồi bổ thận khí, làm mạnh dương đạo, chữa trị các chứng bệnh hư hàn. Bởi vậy, thịt dê là một trong những thực phẩm rất hữu ích cho đàn ông 'mãn kinh' thuộc thể Tỳ thận dương hư.
+ Thịt chó: vị mặn, tính ấm, có công dụng bổ trung ích khí, ôn thận trợ dương. Y thực gia trứ danh đời Đường (Trung Quốc) cho rằng thịt chó có khả năng 'bổ huyết mạch, hậu tràng vị, thực hạ tiêu, điền tinh tuỷ' (bồi bổ huyết mạch, làm khoẻ dạ dày ruột, làm mạnh 1/3 dưới cơ thể, làm tăng tinh tuỷ). Sách Nhật hoa tử bản thảo cũng viết: 'Cẩu nhục (thịt chó) bổ vị khí, tráng dương, noãn yêu tất, bổ hư lao, ích khí lực'. Đối với đàn ông trung lão niên dương sự yếu đuối, hay đi tiểu đêm, đại tiện thường xuyên lỏng loãng, sợ lạnh thích ấm..., thịt chó là thực phẩm rất phù hợp.
+ Đông trùng hạ thảo: vị ngọt, tính ấm, có công dụng bổ hư tổn, ích tinh khí, có lợi cho ngũ tạng và chống lão hoá. Sách Dược tính khảo viết : 'Đông trùng hạ thảo bí tinh ích khí, chuyên bổ mệnh môn'. Mệnh môn, theo y học cổ truyền, là cái gốc của dương khí, là nhân tố cực kỳ quan trọng đối với sự sống, cho nên bổ được mệnh môn thì sẽ giúp cho tỳ dương và thận dương được phục hồi, nhờ đó mà cơ thể trở nên cường tráng.
+ Nhân sâm: vị ngọt hơi đắng, tính ấm, có công dụng đại bổ nguyên khí, cường tráng thể chất. Đây là một trong những vị thuốc quý giá của y học cổ truyền mà tác dụng bồi bổ đã được dược lý học hiện đại nghiên cứu và khẳng định. Dân gian thường dùng dưới dạng chế thành các món ăn - bài thuốc (dược thiện), trà dược hoặc tửu dược.
Ngoài ra, ở thể bệnh này cũng nên trọng dụng một số thực phẩm có công dụng ôn bổ tỳ thận như thịt bò, gan bò, xương bò, xương dê, gan dê, ngẩu pín, thịt thỏ, thịt chịm sẻ, thịt chim cút, trứng gà, trứng chim cút, sữa dê, cá ngựa, hải sâm, hạt dẻ, nhục quế, nhục dung, đỗ trọng, toả dương, ba kích, dâm dương hoắc, nhau thai...

• Thể Tâm khí hư

Được biểu hiện bằng các triệu chứng như mệt mỏi, mất ngủ triền miên, hay mê mộng, dễ kinh sợ, suy giảm ham muốn tình dục, thậm chí sợ hãi, liệt dương, di mộng tinh, xuất tinh sớm, trí nhớ giảm sút, tâm thần bất định, ăn ngủ kém, lưỡi hồng nhạt...
Nên trọng dùng các thực phẩm sau:
+ Hạt sen: vị ngọt, tính bình, có công dụng dưỡng tâm an thần, kiện tỳ ích thận. Nhà dược học vĩ đại Lý Thời Trân (đời Thanh,Trung Quốc) cho rằng hạt sen có khả năng 'giao tâm thận, hậu tràng vị, cố tinh khí, cường cân cốt, bổ hư tổn' (Bản thảo cương mục). Bởi vậy, loại thực phẩm này rất hữu ích cho đàn ông “mãn kinh” thuộc thể Tâm khí hư. Dân gian hay dùng dưới dạng hầm với xương thịt, nấu chè hoặc làm thành các loại bánh.
+ Long nhãn: vị ngọt, tính ấm, có công dụng ích tâm kiện tỳ, bổ khí dưỡng huyết, an thần định trí. Sách Nhật dụng bản thảo viết: 'Long nhãn ích trí định thần'. Sách Tuyền châu bản thảo cũng viết : 'Long nhãn tráng dương ích khí, bổ tâm kiện tỳ'. Dân gian hay dùng dưới dạng làm mứt, nấu chè, ngâm rượu hoặc chế thành các loại nước giải khát.
+ Tim lợn: vị ngọt mặn, tính bình, có công dụng bổ hư, dưỡng tâm, an thần. Dân gian hay dùng dưới dạng hầm cách thuỷ với thần sa, chế thành các món ăn hoặc các món dược thiện. Điều cần lưu ý là: những người có rối loạn lipid máu thì nên dùng ở mức độ vừa phải theo hướng dẫn của thầy thuốc.
Ngoài ra, với thể bệnh này nên trọng dụng một số thực phẩm khác như tổ yến, đậu tương, gạo nếp, đại táo, mộc nhĩ trắng, bá tử nhân, toan táo nhân, nhân sâm, nấm linh chi, đẳng sâm, cam thảo, bách hợp, nhau thai...