Vôi hóa sụn khớp

Tổng quan vôi hóa sụn khớp

• Sụn khớp là lớp mô trong suốt, vừa cứng vừa bền dai nhưng lại đàn hồi tốt. Sụn đóng vai trò như lớp đệm bảo vệ, giúp giảm chấn động và tránh sự cọ xát giữa hai đầu xương khi khớp cử động. Tuy quan trọng như vậy, sụn lại không chứa mạch máu hay dây thần kinh nên không được máu nuôi trực tiếp, chỉ tiếp nhận dinh dưỡng thẩm thấu nhờ tổ chức xương dưới sụn, màng hoạt dịch, dịch khớp. Do vậy, sụn rất dễ bị thoái hóa âm thầm theo thời gian mà không có dấu hiệu nào.
• Vôi hóa sụn khớp được đặc trưng bởi hiện tượng lắng đọng calci ở mô sụn, thấy được trên hình ảnh Xquang, có thể được biểu hiện bằng những đợt viêm khớp dẫn đến những thương tổn ở đầu xương sụn khớp, hiện chưa biết rõ nguyên nhân.
• Người ta chia vôi hóa sụn khớp làm 2 thể:
  
  • Thể nguyên phát: chiếm phần lớn trường hợp, đôi khi có tính chất gia đình.
  • Thể thứ phát: sau khi mắc một số bệnh như cường tuyến cận giáp, nhiễm thiết huyết tố, đái tháo đường, bệnh gút, suy tuyến giáp.
• Mặc dù mới được tìm ra gần đây (1957) nhưng đây là một bệnh thường gặp (chiếm 6% ở người lớn), là bệnh của người lớn tuổi (trên 60 tuổi), tuổi càng lớn tỷ lệ bệnh càng cao (20% ở lứa tuổi >80), nữ nhiều hơn nam.

Triệu chứng, biểu hiện vôi hóa sụn khớp

• Thể tiềm tàng: chỉ được phát hiện trên Xquang do được chụp tình cờ (do kiểm tra một bệnh khác).
• Thể giả gút (có biểu hiện giống như bệnh gút - một bệnh có axit uric máu cao): có những cơn viêm cấp ở một vài khớp (gối, cổ chân, cột sống), sưng đau xuất hiện đột ngột, mức độ viêm nhiều, sốt cao…, viêm có thể xuất hiện sau chấn thương, sau mổ. Tình trạng viêm cũng diễn biến nhanh chóng và nhạy cảm với Colchicin. Xét ngiệm có axit uric máu bình thường.
• Thể đa khớp: viêm có xu hướng kéo dài ở nhiều khớp nhỡ và nhỏ, đối xứng, bệnh cảnh rất giống với viêm khớp dạng thấp (chẩn đoán dựa vào chụp Xquang).
• Thể giống hư khớp: đau và hạn chế vận động ngày càng tăng dần ở một vài khớp, vận động có thể thấy tiếng lắc rắc. Trên phim Xquang thấy hình ảnh hư khớp và hình ảnh vôi hóa sụn khớp.
• Các thể khác: thể tràn dịch khớp, thể tràn máu khớp, thể có nhiều dị vật trong ổ khớp, thể phá hủy khớp (thấy có tổn thương bào mòn, phá hủy một phần đầu xương làm lệch trục, biến dạng khớp), thể cột sống: thấy hình ảnh vôi hóa đĩa đệm và các dây chằng quanh cột sống.
• Lưu ý:
  
  • Vôi hóa sụn khớp có nhiều biểu hiện khác nhau, dễ chẩn đoán nhầm với các bệnh khớp khác, nhưng dấu hiệu Xquang thì rất đặc trưng và đó là cơ sở để chẩn đoán xác định bệnh.
  • Khá nhiều trường hợp không có dấu hiệu lâm sàng.

Chẩn đoán vôi hóa sụn khớp

Dấu hiệu X quang:

• Là phương tiện quyết định chẩn đoán.
• Hình ảnh cơ bản của vôi hóa sụn khớp: hiện tượng lắng đọng calci ở sụn khớp và tổ chức xơ – sụn thành một lớp mỏng nhìn thấy trên phim như là được “khảm” vào sụn.
• Các vị trí thường thấy theo thứ tự như sau:
  
  • Khớp gối (90%): hình cản quang thành một đường song song với lớp xương dưới sụn và nằm ở khoảng giữa, cách xương 3 - 4 cm. Trên phim chụp nghiêng, đường cản quang thấy ở lồi cầu xương đùi tạo hình 2 đường viền. Hình lắng calci có thể thấy ở sụn chêm (hình tam giác), ở túi dưới cơ tứ đầu đùi của bao hoạt dịch khớp gối.
  • Khớp cổ tay: cản quang ở các khe giữa xương tháp và bán nguyệt, giữa mặt dưới xương trụ và xương bán nguyệt …
  • Khớp mu: cản quang giữa khớp mu.
  • Khớp vai: hình chỏm xương cánh tay hai đường viền.
  • Khớp háng và các khớp khác: đều có thể thấy nhưng ít gặp hơn.
  • Cột sống: calci lắng tạo nên cản quang cả ở phần vòng xơ và phần nhân nhầy, đoạn lưng - thắt lưng thấy nhiều hơn các đoạn khác.

Xét nghiệm

• Sự xuất hiện tinh thể pyrophosphat Ca ở dịch khớp: đó là những tinh thể hình gậy hai đầu vuông góc, ngắn, có thể lưỡng triết quang, nằm ở trong và ngoài tế bào.
• Có nhiều bạch cầu đa nhân trung tính.

Điều trị vôi hóa sụn khớp

• Cơn viêm cấp
  
  • Sử dụng thuốc Colchicin uống từ 2 - 3 mg/ngày trong vài ngày (tác dụng không nhanh bằng gút), hoặc sử dụng các thuốc chống viêm không steroid.
• Ngoài cơn cấp:
  
  • Thể đa khớp, hư khớp: các thuốc chống viêm không steroid, tiêm Steroid tại chỗ.
  • Thể phá hủy xương: Sử dụng điều trị nội khoa kết hợp điều trị ngoại khoa (ghép khớp nhân tạo).
  • Thể thứ phát: Điều trị nguyên nhân .