Dị vật đường thở ở trẻ

Nguyên nhân dị vật đường thở 

Hóc dị vật đường thở nói chung là một trong những tai nạn cực kỳ nguy hiểm và thường xảy ra ở trẻ trong khi ăn, khi chơi. Sặc sữa, sặc cháo, sặc canh nói riêng là hiện tượng sữa, thực phẩm lỏng mềm trào vào đường thở khiến trẻ bị bịt đường thở, khó thở, sặc sụa, tím tái có thể gây tử vong. Dị vật có thể là thực vật như hột dưa, hột đậu phộng, hột mãng cầu... hoặc có nguồn gốc động vật như xương cá, đốt sống cá, vỏ tép. Ngoài ra còn có dị vật kim loại như kim ghim vải, đinh hoặc thậm chí chất lỏng như sữa, cháo...

Trẻ thường tò mò, hiếu động nên rất dễ bị hóc dị vật đường thở. (Ảnh minh họa)

Triệu chứng của dị vật đường thở

Các hội chứng của người bị dị vật đường thở:

Hội chứng xâm nhập

Trẻ đang ăn hoặc chơi tự nhiên thì bị ho sặc, khó thở, tím tái, cần nghĩ ngay đến dị vật lọt vào đường thở.

Khó thở thanh quản

Triệu chứng: thở hước, thở rít, trẻ ráng sức hít vào, bứt rứt, vật vã do đường thở bị bít tắc.
Nếu dị vật không gây các triệu chứng trên, hoặc có song thoáng qua, có thể bị bỏ qua khiến bệnh nhân sau đó bị viêm phổi tái phát.
Khám phổi bằng ống nghe có thể phát hiện tiếng thở rít do đường thở bị hẹp hay một số triệu chứng của viêm phổi, khí thũng phổi, hoặc dấu cờ bay lật phật do dị vật di chuyển theo nhịp thở.

Khi nào cần đi khám bác sĩ?

Đưa trẻ đi khám bác sĩ hoặc Gọi thoại - Gọi video tư vấn với 

Yếu tố nguy cơ dị vật đường thở

Bất kỳ tuổi nào cũng có thể bị dị vật đường thở, song phổ biến nhất là từ 1 - 3 tuổi, ở nam nhiều hơn nữ.

Chẩn đoán dị vật đường thở

Dấu hiệu dễ nhận biết nhất khi trẻ bị sặc, đó là hội chứng xâm nhập như trẻ đang ăn, đang chơi đột ngột ho sặc sụa, mặt tím tái, vã mồ hôi, thở gắng sức. Nếu dị vật gây tắc nghẽn đường thở hoàn toàn (dị vật thanh quản) trẻ có thể ngừng thở ngay lập tức, tiếp đó là hôn mê và tử vong nếu không được xử trí đúng cách.
Hội chứng xâm nhập cũng có thể chỉ kéo dài một vài phút thì hết do dị vật đã di chuyển sâu vào bên trong đường thở gây tắc nghẽn đường thở không hoàn toàn. Tuy nhiên, sau khi vào sâu vào trong đường thở, tùy thuộc vào vị trí mắc kẹt dị vật mà trẻ có các biểu hiện khác nhau: nói khàn, thở rít, thở khò khè và khó thở (dị vật hạ thanh quản, khí quản); ho và thở khò khè, ho ra máu, khó thở, nghẹt thở, suy hô hấp, thở yếu, sốt và tím tái (dị vật phế quản).
Đáng nói là có khoảng 25 - 50% trẻ bị dị vật đường thở không có biểu hiện ra bên ngoài hoặc không được chẩn đoán trong vòng 24 giờ, phần lớn các trường hợp này là do dị vật ở phế quản lớn và phế quản nhỏ. Sau khi biểu hiện hội chứng xâm nhập ngắn, trẻ có thể trở lại bình thường trong nhiều giờ nên cha mẹ ít để ý. Sau đó các dấu hiệu của xẹp phổi, bội nhiễm (viêm phế quản, viêm phổi, áp xe phổi…) do dị vật có thể xuất hiện như: sốt cao, ho khan, ho máu, ho có đờm và mủ, khó thở tăng dần, suy hô hấp, tím tái… Nếu không biết trẻ bị sặc, khi trẻ có biểu hiện ho và sốt thì cha mẹ thường chủ quan không đưa trẻ đi khám sẽ làm bệnh tiến triển nặng thêm.

Cách xử trí hóc dị vật đường thở

Bị hóc dị vật, cấp cứu là thời gian vàng vì trong nhiều trường hợp, trẻ có thể bị mất não sau 3 - 5 phút khi bị tắc nghẽn đường thở hoàn toàn. Việc sơ cứu kịp thời sẽ quyết định việc có cứu sống được trẻ hay không.
Với những trẻ bị sặc đường thở do dị vật có kích thước lớn và nhiều góc cạnh thường dễ gây suy hô hấp, ngừng thở và có nguy cơ tử vong cao. Trong trường hợp này cha mẹ cần khẩn trương gọi ngay người hỗ trợ đồng thời tiến hành ngay các thao tác sau: 

• Đặt trẻ nằm ngửa trên nền cứng
• Mở miệng trẻ và thử móc họng trẻ lấy những dị vật nhìn thấy được ra
• Nâng cằm và/hoặc đẩy hàm để làm thông thoáng đường thở. 

Cách thực hiện nâng cằm

Dùng các ngón của một bàn tay được đặt dưới hàm dưới và nhẹ nhàng nâng lên để di chuyển cằm ra phía trước, ngón tay cái của bàn tay đó nhẹ nhàng ấn môi dưới để mở miệng, ngón tay cái cũng có thể được đặt phía sau răng cửa hàm dưới để nâng nhẹ cằm lên sao cho các răng cửa trung tâm hàm dưới ra trước hơn các răng cửa trung tâm hàm trên, tay còn lại có thể đặt lên trán của trẻ và nhẹ nhàng đẩy đầu ngửa ra sau nếu không có nghi ngờ chấn thương cột sống cổ.

Đối với trẻ nhũ nhi hoặc trẻ nhỏ, có thể chỉ cần dùng một ngón trỏ để nâng cằm.

Cách thực hiện đẩy hàm

Với kỹ thuật đẩy hàm, ôm chặt các góc của hàm dưới bằng bàn tay ở cả hai bên và di chuyển hàm dưới ra trước (lên trên) sao cho các răng cửa trung tâm hàm dưới lên trước (cao hơn) các răng cửa trung tâm hàm trên, nếu không nghi ngờ tổn thương cột sống cổ thì nhẹ nhàng đẩy ngửa đầu khi thao tác đẩy hàm đơn thuần không làm đường thở thông thoáng được. Nếu các thao tác trên không có hiệu quả thì hãy cố gắng sử dụng ngay các biện pháp tống dị vật ra ngoài như: nghiệm pháp vỗ lưng và ấn ngực.

Phương pháp vỗ lưng, ấn ngực

Vỗ lưng và ấn ngực là những phương pháp nhiều bậc cha mẹ sử dụng khi con trẻ bị hóc, sặc di vật nhằm tống bỏ dị vật ra ngoài và làm thông thoáng đường thở. Tuy nhiên thao tác này nên thực hiện sau khi không thể dùng tay móc họng lấy dị vật ra ngoài và khi thao tác nâng cằm và/hoặc ấn hàm không có hiệu quả. Ngược lại, không nên áp dụng các nghiệm pháp này cho trẻ bị sặc nếu có biểu hiện tắc nghẽn đường thở không hoàn toàn, tức là trẻ vẫn có thể nói hoặc ho được, nhằm tránh dị vật di chuyển ngược lên làm tắc nghẽn hoàn toàn đường thở.

Với nghiệm pháp vỗ lưng, đặt trẻ dọc theo cánh tay người cấp cứu, đầu trẻ thấp. Người cấp cứu đặt tay dọc lên đùi mình, bàn tay giữ vào cằm trẻ giúp cho đường thở của trẻ luôn được mở thông thoáng và dùng gót bàn tay còn lại vỗ lên lưng trẻ 5 lần liên tiếp. Nếu là trẻ lớn, đặt trẻ nằm ngang qua 2 đùi người ngồi cấp cứu và làm cùng biện pháp trên. 

Với nghiệm pháp ấn ngực, nếu dị vật không bật ra sau khi vỗ lưng, lật ngược trẻ lại, đặt nằm dọc trên đùi vẫn ở tư thế đầu thấp, ấn ngực ở 1/2 dưới xương ức 5 lần liên tiếp.

Trong trường hợp trẻ bị hóc sặc dị vật sau khi xử lý ban đầu nên sớm đưa trẻ đến các cơ sở y tế gần nhất để kiểm tra, có thể phải mở khí quản cấp cứu để làm thông thoáng đường thở, nội soi phế quản để lấy dị vật, và điều trị các biến chứng khác do sặc như xẹp phổi, viêm phế quản, viêm phổi, áp-xe phổi...

Phòng ngừa dị vật đường thở ở trẻ

Khi cho bé bú

• Bế bé đúng tư thế, đầu cao hơn thân. 
• Trong suốt quá trình cho ăn, cha mẹ cần quan sát con thật kỹ, động tác mút sữa và nuốt xuống một cách nhịp nhàng. 
• Khuyến khích con nuốt xong sữa rồi mới lại bú tiếp, hạn chế bé bú liên tiếp rất dễ bị sặc.
• Sau khi bú xong, cha mẹ hoặc người trông trẻ cần bế bé lên vai, giúp bé ợ hơi, vỗ lưng nhẹ tránh gây sặc sau khi ăn. 
• Nếu bé bú bình, cha mẹ nên lưu ý kiểm tra núm vú sao cho lỗ thông núm ti không nên quá rộng khiến sữa chảy xuống dồn dập bé không nuốt kịp.
• Không nên cho bé bú khi đang nằm, khóc, chơi, ho…

Khi bé ăn dặm, ăn cháo

• Không nên ép bé ăn nhiều.
• Không cho bé ăn khi đang chơi đùa, nói chuyện, chạy nhảy.
• Người lớn cần bình tĩnh trước tình huống hóc dị vật đường thở, nhiều cha mẹ khi phát hiện ra trẻ tự ý cho hạt hay đồ chơi vào miệng, cha mẹ hét lên hốt hoảng, cố gắng móc họng bé, điều này làm con sợ hãi và khiến dị vật chui vào càng sâu hơn.
• Trong mọi trường hợp, lời khuyên tốt nhất đó là các bậc phụ huynh và người chăm sóc trẻ phải để mắt tới trẻ trong lúc, mọi nơi. 
• Phụ huynh nên thiết kế cho bé một môi trường sống an toàn để chạy nhảy, chơi đùa. Tránh tuyệt đối những vật nhỏ, nguy hiểm trong tầm với của trẻ.