Cường cận giáp

Tuyến cận giáp có hình bầu dục và kích thước bằng hạt lúa được nằm ở cổ. Các tuyến cận giáp sản xuất hoóc-môn giúp duy trì sự cân bằng thích hợp của canxi trong máu và trong các mô.
Cường cận giáp là có quá nhiều hoóc-môn trong máu do hoạt động quá mức của một hoặc nhiều tuyến cận giáp của cơ thể.
Có 2 loại cường cận giáp:

• Cường cận giáp tiên phát: nguyên nhân do một hoặc nhiều tuyến cận giáp hoạt động quá mức làm dư thừa hoóc-môn dẫn đến canxi trong máu cao và có thể gây ra một loạt các vấn đề sức khỏe.
• Cường cận giáp thứ phát: là kết quả của một căn bệnh gây giảm canxi trong xương.

Triệu chứng cường cận giáp

Cường cận giáp thường được chẩn đoán trước khi các dấu hiệu hoặc triệu chứng của rối loạn này rõ ràng. Khi triệu chứng xảy ra, chúng là kết quả của tổn thương hoặc rối loạn chức năng trong các cơ quan khác hoặc các mô do nồng độ canxi trong máu cao hoặc quá ít trong xương.
Các triệu chứng có thể rất nhẹ và không đặc hiệu hoặc có thể nghiêm trọng. Các dấu hiệu và triệu chứng bao gồm:

• Xương dễ vỡ, dễ gãy xương (loãng xương).
• Sỏi thận.
• Đi tiểu quá nhiều.
• Đau bụng.
• Dễ mệt mỏi.
• Trầm cảm, hay quên.
• Đau xương khớp.
• Buồn nôn, nôn hoặc chán ăn.

Bạn hãy đi khám nếu có bất kỳ dấu hiệu hoặc triệu chứng nào của cường cận giáp. Những triệu chứng này có thể gây ra bởi bất kỳ rối loạn nào, kể cả với một số biến chứng nghiêm trọng. Điều quan trọng là cần được chẩn đoán nhanh, chính xác và điều trị thích hợp.

Nguyên nhân gây cường cận giáp

Tuyến cận giáp tiết hoóc-môn giúp duy trì mức độ phù hợp của cả canxi và phospho trong cơ thể. Vitamin D cũng có liên quan trong việc điều chỉnh lượng canxi trong máu.
Thông thường, việc cân bằng hoạt động tốt. Khi nồng độ canxi trong máu giảm quá thấp, tuyến cận giáp tiết ra hoóc-môn đủ để khôi phục lại sự cân bằng. Hoóc-môn tuyến cận giáp làm tăng nồng độ canxi bằng cách giải phóng canxi từ xương và tăng lượng hấp thụ canxi từ ruột non. Khi canxi máu quá cao, các tuyến cận giáp sản xuất hoóc-môn ít hơn. Nhưng đôi khi một hoặc nhiều tuyến này sản xuất ra hoóc-môn quá mức, dẫn đến nồng độ canxi cao bất thường (chứng tăng canxi huyết) và giảm nồng độ của phospho trong máu.
Canxi được biết đến với vai trò giữ cho răng và xương khỏe mạnh. Tuy nhiên, canxi còn có nhiều chức năng khác. Nó hỗ trợ trong việc truyền tín hiệu trong tế bào thần kinh và nó liên quan đến việc co cơ. Phospho là một khoáng chất hoạt động kết hợp với canxi trong các khu vực này.
Rối loạn này thường được chia thành hai loại dựa vào nguyên nhân. Cường cận giáp có thể xảy ra do vấn đề ở tuyến cận giáp (tiên phát) hoặc vì một bệnh ảnh hưởng đến chức năng của tuyến (thứ phát).

Cường cận giáp tiên phát:

Cường cận giáp xảy ra do vấn đề ở một hoặc nhiều tuyến cận giáp:

• U tuyến là nguyên nhân phổ biến nhất.
• Tăng sản của hai hoặc nhiều tuyến cận giáp.
• Khối ung thư là một nguyên nhân hiếm gặp của cường cận giáp tiên phát.

Cường cận giáp tiên phát thường xảy ra ngẫu nhiên, nhưng cũng có thể do gen.

Cường cận giáp thứ phát:

Cường cận giáp thứ phát là hậu quả của một bệnh làm giảm nồng độ canxi. Do đó, tuyến cận giáp làm việc quá sức để bù đắp cho việc mất canxi. Yếu tố có thể góp phần vào cường cận giáp thứ phát bao gồm:

• Thiếu hụt canxi nghiêm trọng: Cơ thể có thể không nhận đủ canxi từ chế độ ăn uống, thường là do hệ tiêu hóa không hấp thụ canxi.
• Thiếu vitamin D trầm trọng: Vitamin D giúp duy trì nồng độ thích hợp của canxi trong máu, và nó giúp hệ tiêu hóa hấp thụ canxi từ thức ăn. Cơ thể sản xuất ra vitamin D khi da được tiếp xúc với ánh sáng mặt trời và hấp thu vitamin D trong thực phẩm. Nếu không có đủ vitamin D, mức độ canxi có thể giảm.
• Suy thận mạn: Thận chuyển đổi vitamin D thành một dạng mà cơ thể có thể sử dụng. Suy thận mạn tính là nguyên nhân phổ biến nhất của cường cận giáp thứ phát.

Yếu tố nguy cơ bệnh cường cận giáp

• Phụ nữ mãn kinh.
• Người bị thiếu canxi hoặc thiếu vitamin D nghiêm trọng trong thời gian dài.
• Bị rối loạn hiếm gặp như thừa nội tiết, ảnh hưởng đến nhiều tuyến.
• Bệnh nhân ung thư vùng cổ được xạ trị.
• Đã dùng lithium - một loại thuốc thường dùng trong điều trị rối loạn lưỡng cực.

Biến chứng của cường cận giáp

Các biến chứng của cường cận giáp chủ yếu liên quan đến tác động lâu dài của nồng độ canxi thấp trong xương và canxi quá nhiều trong máu. Biến chứng thường gặp bao gồm:

• Loãng xương: Việc mất canxi thường dẫn đến chứng loãng xương, hoặc xương yếu, giòn, dễ bị gãy.
• Sỏi thận: Việc dư thừa canxi trong máu có thể làm lắng đọng canxi và các chất khác hình thành trong thận. Sỏi thận thường gây đau khi nó đi qua đường tiết niệu.
• Bệnh tim mạch: Mặc dù nguyên nhân và kết quả chính xác là không rõ ràng, mức canxi cao có liên quan với bệnh tim mạch, như cao huyết áp và một số bệnh tim.
• Cường cận giáp ở trẻ sơ sinh: Phụ nữ mang thai không được điều trị cường cận giáp có thể gây nguy hiểm cho trẻ sơ sinh.

Chẩn đoán bệnh cường cận giáp

Xét nghiệm máu

Nếu xét nghiệm máu thấy có nồng độ canxi cao, bác sĩ có thể sẽ xét nghiệm lại (sau khi chưa ăn) để xác nhận kết quả. Một số nguyên nhân có thể làm tăng nồng độ canxi nhưng bác sĩ có thể chẩn đoán nếu xét nghiệm máu cho thấy hoóc-môn tuyến cận giáp cũng tăng.

Thêm các xét nghiệm chẩn đoán

Sau khi thực hiện chẩn đoán cường cận giáp, bác sĩ sẽ yêu cầu làm thêm xét nghiệm để loại trừ nguyên nhân thứ phát, xác định các biến chứng và đánh giá mức độ nghiêm trọng của tình trạng này. Các xét nghiệm này bao gồm:

• Kiểm tra mật độ xương.
• Xét nghiệm nước tiểu.
• Xquang thận.
• Siêu âm tuyến cận giáp và các mô xung quanh.
• Chụp CT.

Điều trị cường cận giáp

Bác sĩ có thể khuyên không điều trị và theo dõi thường xuyên nếu:

• Canxi hơi cao.
• Thận hoạt động bình thường.
• Mật độ xương bình thường hoặc chỉ hơi dưới mức bình thường.
• Không có triệu chứng khác, có thể cải thiện với điều trị.

Phẫu thuật

Phẫu thuật là điều trị phổ biến nhất cho cường cận giáp tiên phát ở 90% trường hợp. Bác sĩ phẫu thuật sẽ chỉ loại bỏ những tuyến bị phì đại hoặc có khối u (u tuyến).
Phẫu thuật có thể được thực hiện như một thủ thuật ngoại trú, cho phép về nhà trong ngày. Trong trường hợp này, phẫu thuật được thực hiện qua các vết mổ rất nhỏ ở cổ, và được thuốc gây tê tại chỗ.
Các biến chứng sau phẫu thuật không phải là phổ biến bao gồm:

• Tổn thương dây thần kinh điều khiển dây thanh.
• Nồng độ canxi thấp kéo dài, cần bổ sung canxi và vitamin D.

Thuốc

Các loại thuốc để điều trị cường cận giáp bao gồm:

• Canximimetics là một loại thuốc bắt chước canxi lưu hành trong máu. Do đó, thuốc có thể đánh lừa tuyến cận giáp giải phóng hoóc-môn tuyến cận giáp.
• Liệu pháp thay thế hoóc-môn. Đối với những phụ nữ mãn kinh và có dấu hiệu của bệnh loãng xương, liệu pháp thay thế hoóc-môn có thể giúp xương giữ được canxi. Liệu pháp này, thường kết hợp estrogen và progestin, không giải quyết được vấn đề cơ bản ở tuyến cận giáp. Sử dụng lâu dài liệu pháp thay thế hoóc-môn có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch và một số bệnh ung thư. Thảo luận với bác sĩ để đánh giá các nguy cơ và lợi ích để giúp đưa ra quyết định tốt nhất.
• Bisphosphonate cũng ngăn chặn việc mất canxi từ xương và có thể làm giảm loãng xương do cường cận giáp.