Bệnh đau đầu ở thanh, thiếu niên

Nhức đầu ở thanh,thiếu niên là phổ biến và thường không nghiêm trọng. Giống như người lớn, thanh,thiếu niên có thể phát triển chứng đau nửa đầu, nhức đầu mãn tính hàng ngày.

Cơn đau đầu do tình trạng căng thẳng mức độ từ nhẹ đến trung bình là một trong những vấn đề hay gặp ở lứa tuổi thanh thiếu niên. Tình trạng nhức đầu do căng thẳng thường là do quá tải trong học hành tạo ra một áp lực cho cả hai phía của đầu và lan xuống cổ. Theo bác sỹ John Kulig thuộc trung tâm y tế New England ở Boston, những hiện tượng xảy ra là những cơ ở phần đầu sẽ quấn chặt xung quanh hộp sọ, thường là do phản ứng lại với stress.

Cơn đau migraine, xuất hiện ở khoảng 10% thanh thiếu niên, đặc biệt là các bạn nữ, được đặc trưng bởi các cơn đau nửa đầu dữ dội.  Khi một người bị một cơn đau như búa bổ ở một bên của hộp sọ được xuất hiện sau khi bị suy giảm thị lực, đây gọi là cơn migraine có thoáng báo (aura). Theo bác sỹ nhãn khoa Harold Koller, người bệnh sẽ nhìn thấy những ánh sáng lấp lánh, những vòng xoay dạng bánh răng hay những đường zigzag. Ông cũng nói thêm rằng các bậc phụ huynh thường nhầm lẫn tình trạng ảo giác quang học và chứng đau đầu với tình trạng căng mỏi mắt.

Cơn migraine có thoáng báo có thể hết trong vòng vài phút hoặc kéo dài hàng giờ, trong khi con đau có thể kéo dài trung bình trong vài giờ. Cơn migraine không có thoáng báo thường xảy ra bất chợt và kéo dài từ 3 giờ cho tới vài ngày. Nói chung cơn đau nửa đầu migraine có thể xảy ra khá thường xuyên, thường vài lần một tuần, hay hiếm hơn trong vòng vài năm giữa các lần xuất hiện.

Có nhiều nguyên nhân có thể gây ra cơn migraine, bao gồm tình trạng căng thẳng, stress, do thực phẩm, do tình trạng co thắt của các mạch máu phần đầu và cổ làm giảm tuần hoàn tới não.

Vào năm 2000, các nhà khoa học tại Viện Y tế quốc gia đã khám phá ra một nguyên nhân khác: do sự kém hoạt động ở phần sau của não. Một kích thích đã khuấy động các tế bào não hoạt động một cách hưng phấn bất thường và bắn ra các xung điện nhỏ. Các điện tích ảnh hưởng đến não và cuống não, kích thích các thụ thể gây đau dọc theo trục chuyển động của chúng.

Các triệu chứng của cơn đau đầu

Đau đầu do căng thẳng

- Đau liên tục âm ỉ ở hai bên trán

- Cảm giác thắt chặt phần đầu, lan tỏa xuống cổ

Cơn đau migraine

Migraine có thoáng báo (aura)

- Rối loạn thị giác gọi là aura

- Mạch đập vùng thái dương, đau dữ dội bắt đầu từ một bên đầu và đôi khi lan sang phía còn lại

- Buồn ngủ, ngủ lơ mơ

Migraine không có thoáng báo (aura)

- Mạch đập vùng thái dương, đau dữ dội ở một bên đầu

- Tinh thần kém minh mẫn

- Ủ rũ

- Mệt mỏi

- Giữ nước

- Nhạy cảm ánh sáng

- Tiêu chảy

- Buồn nôn và nôn

- Buồn ngủ, ngủ lơ mơ

Nguyên nhân gây đau đầu

Đau đầu thường kèm theo các bệnh khác như nhiễm virus, viêm họng, dị ứng viêm xoang và nhiễm trùng tiết niệu. Các nguyên nhân phổ biến khác bao gồm:

- Cực kỳ đói hay khát

- Không ngủ đầy đủ

- Một số loại đồ ăn và thức uống như sô cô la, pho mát, pizza, sữa chua, các loại quả hạch, đậu tây, thịt hộp, một số loại quả và nước trái cây

- Các loại phụ gia thực phẩm (monosodium glutamate, nitrate, nitrite)

- Một số loại thực phẩm chức năng và thuốc không kê đơn và các loại thuốc kê đơn (thuốc tránh thai, tetracycline, quá liều vitamin A)

- Các sản phẩm thực phẩm chứa caffeine (soda, cà phê, sô cô la)

- Đồ uống chứa cồn, cocain và các chất cấm

- Mắt căng và mỏi

- Mệt mỏi

- Viêm răng hay áp xe răng

- Thay đổi nội tiết tố trong chu kỳ kinh nguyệt

- Thay đổi thời tiết

- Căng thẳng, chán nản, lo lắng, tức giận hay phấn khích quá độ

- Môi trường ồn ào, nóng bức, ngột ngạt

- Ánh sáng đèn nhấp nháy hay quá chói

- Mùi quá nồng

- Gắng sức

- Chấn thương đầu

Chẩn đoán chứng đau đầu

- Kiểm tra toàn thân và hỏi tiền sử

- Các phương pháp can thiệp có thể xâm lấn như chụp CT não, chụp cộng hưởng từ hạt nhân, chọc ống sống thắt lưng sẽ được thực hiện nếu nghi ngờ bệnh nặng

Điều trị

Đau đầu thường đáp ứng tốt với điều trị khi ở giai đoạn sớm. Nếu con bạn bị đau đầu do căng thẳng, hãy khuyên trẻ nằm nghỉ và thư giãn với phần đầu nâng nhẹ lên một chút. Tắm nước nóng có thể giúp giảm nhẹ cơn đau, hoặc bạn có thể đặt một miếng gạc ấm hoặc lạnh lên cổ của trẻ.

Đối với trẻ bị cơn đau nửa đầu migraine, bạn cần loại bỏ những tác nhân có thể gây kích thích: Tắt đèn trong phòng, kéo rèm kín, yêu cầu mọi người trong gia đình không gây ra tiếng động ồn ào… Một túi chườm lạnh có thể có tác dụng nhưng lưu ý không nên chườm nóng do có thể làm tình trạng đau nặng hơn.

Điều trị bằng thuốc

Đau đầu do căng thẳng và cơn đau nửa đầu migraine thường đáp ứng khá tốt với một liều duy nhất của các thuốc giảm như paracetamol hay ibuprofen.

Theo Hiệp hội giáo dục về các bệnh đau đầu của Hoa Kỳ, paracetamol có tác dụng nhanh hơn nhưng ibuprofen lại cho tác dụng giảm đau khá mạnh.

Nếu các triệu chứng tái phát, các bác sỹ thường kê một thuốc thuộc nhóm “triptan” như: sumatriptan, zolmitriptan, naratriptan, rizatriptan. Nhóm thuốc này có thể làm giảm 2 trên 3 trường hợp bị đau migraine do cơ chế chặn hoạt động của chất dẫn truyền thần kinh serotonin. Do các thuốc thuộc nhóm triptan không gây buồn ngủ nên trẻ có thể dễ dàng quay trở lại lớp học hay tham gia vào các hoạt động khác nhanh hơn. Chúng ta không bao giờ muốn bị quá liều thuốc, tuy nhiên nỗi lo ngại về việc tái phát chứng đau đầu lại luôn hiện hữu. Hiện tượng này được khám phá ra vào những năm 1980. Rõ ràng việc sử dụng thuốc giảm đau hàng ngày hay cách ngày có thể ảnh hưởng đến khả năng chịu đựng cơn đau của não. Qua thời gian trẻ bắt đầu phải chịu đựng nhiều cơn đau đầu hơn giữa các lần sử dụng thuốc. Hơn thế nữa, các thuốc đã từng được cho là có hiệu quả trước đây lại không còn có tác dụng nữa.

Chú ý đến các yếu tố kích thích

Bác sỹ nhi có thể yêu cầu bạn ghi lại thành một quyển nhật ký để giúp tìm ra nguyên nhân gây đau đầu cho con bạn dựa trên các thông tin sau đây:

- Cơn đau bắt đầu khi nào

- Cơn đau kéo dài bao lâu

- Khi cơn đau xuất hiện thì trẻ đang làm gì

- Các loại thực phẩm ăn vào hôm đó

- Thời gian ngủ của trẻ vào đêm hôm trước

- Quan sát về bất cứ các hiện tượng khiến cho cơn đau đầu khá hơn hoặc tệ hơn

Nhận biết và loại bỏ những yếu tố có thể gây cơn migraine: thực phẩm, thuốc hay sự vật nào đó cũng có thể làm giảm đáng kể bệnh. Một số yếu tố kích thích có thể không tránh khỏi như tình trạng căng thẳng tại trường học. Khi các nhà khoa học tại trung tâm nghiên cứu về bệnh đau đầu ở Palm Beach, Florida nghiên cứu trên 1.900 người bị đau nửa đầu từ 12 – 17 tuổi, họ phát hiện ra một hiện tượng khá thú vị: trong 7 ngày trong tuần, tỷ lệ xuất hiện cơn migraine là thấp nhất (9%) vào thứ bảy và cao nhất (20%) vào thứ hai.

Các bài tập luyện thư giãn được hướng dẫn bởi bác sỹ nhi khoa hay chuyên gia tâm lý có thể giúp trẻ đối phó với stress một cách linh động hơn. Một phương pháp khác với tên gọi liệu pháp phản hồi sinh học (biofeedback) cũng chứng minh được hiệu quả trong giảm cả tần số và thời gian diễn ra cơn đau đầu. Liệu pháp tâm lý cũng đóng vai trò quan trọng trong điều trị cơn migraine.

Các biện pháp hỗ trợ cho trẻ để giảm đau đầu

Các mẹo nhỏ dưới đây có thể giúp con bạn tránh được tình trạng đau đầu:

- Ngủ đủ giấc

- Ăn đủ bữa chính, ngoài ra có thể ăn thêm các bữa phụ

- Tập thể dục thường xuyên

- Chú ý về các đặc điểm của chứng đau đầu có thể giúp nhận biết các tác nhân gây đau

Thanh thiếu niên bị nhiều hơn 3 cơn migraine trong một tháng có thể sử dụng thuốc phòng như thuốc chống trầm cảm (amitriptyline), các thuốc chẹn beta giao cảm, thuốc chẹn kênh canxi hay thuốc chống động kinh.