Phản vệ (anaphylaxis) là một phản ứng dị ứng nghiêm trọng, có khả năng đe dọa tính mạng. Nó có thể xảy ra trong vòng vài giây hoặc vài phút tiếp xúc với chất (dị nguyên) mà bạn bị dị ứng, ví dụ như: củ lạc, nọc độc khi bị ong đốt.
Một loạt các chất hóa học trung gian được giải phóng bởi hệ thống miễn dịch trong phản vệ có thể đẩy bạn vào tình trạng sốc gọi là sốc phản vệ (anaphylactic shock): tụt huyết áp, co thắt khí-phế quản, khó thở. Các dấu hiệu và triệu chứng của phản vệ bao gồm: mạch nhanh và yếu, ban đỏ trên da, và buồn nôn và nôn. Nguyên nhân thường gặp của phản vệ bao gồm: một số loại thực phẩm, một số loại thuốc, nọc độc của côn trùng, và cao su.
Người bị phản vệ cần được đưa tới khoa cấp cứu gần nhất ngay lập tức và cần được tiêm epinephrine (adrenaline). Nếu phản vệ không được điều trị ngay thì có thể dẫn tới hôn mê hoặc thậm chí tử vong.
– Phản ứng da: da nổi mề đay ngứa, và da đỏ rực hoặc tái nhợt (gần như luôn luôn biểu hiện với phản vệ)
– Cảm giác ấm/bốc hỏa
– Cảm giác nghẹn cổ họng
– Co thắt đường thở và lưỡi hoặc họng sưng nề có thể gây thở khò khè và khó thở
– Mạch nhanh và yếu
– Buồn nôn, nôn hoặc tiêu chảy
– Chóng mặt hoặc ngất xỉu
Nếu người đang bị phản vệ có mang theo dụng cụ tiêm epinephrine tự động(epinephrine autoinjector), ví dụ như EpiPen hoặc EpiPen Jr, thì bạn hãy tiêm ngay lập tức cho họ. Ngay cả khi các triệu chứng phản vệ đã được cải thiện sau khi tiêm epinephrine cấp cứu, bạn vẫn cần đưa ngay họ tới khoa cấp cứu gần nhất để theo dõi, điều trị và đảm bảo rằng các triệu chứng phản vệ không xuất hiện trở lại.
Hẹn khám bác sĩ nếu bạn hoặc con bạn đã từng có phản ứng dị ứng nặng hoặc bất cứ dấu hiệu và triệu chứng nào của phản vệ trước đây.
Việc chẩn đoán và quản lý lâu dài phản vệ rất phức tạp, vì vậy bạn có thể sẽ cần phải đi khám bác sĩ chuyên khoa về miễn dịch và dị ứng.
Phản vệ xảy ra khi hệ thống miễn dịch của cơ thể sản xuất ra kháng thể đặc hiệu (được gọi là globulin miễn dịch E hoặc IgE) để chống lại chất gây dị ứng (được gọi là kháng nguyên hay dị nguyên) tạo ra một phản ứng miễn dịch không phù hợp hoặc quá mức đối với một chất, ngay cả khi chất đó là vô hại (ví dụ như thức ăn hằng ngày). Cơ thể của bạn có thể sẽ không có phản ứng gì khi lần đầu tiên tiếp xúc với chất gây dị ứng đó (do lượng kháng thể chưa được sản xuất đủ). Nhưng khi bạn tiếp xúc với chất gây dị ứng đó ở lần sau, kháng thể (đã được sản xuất và tồn tại trong cơ thể từ trước) sẽ phản ứng chống lại kháng nguyên (chất gây dị ứng), phản ứng này có thể kích thích cơ thể sản xuất và giải phóng một lượng lớn loại protein được gọi là histamine, histamine này sau đó có thể gây ra các triệu chứng phản vệ hoặc sốc phản vệ như đã mô tả ở trên.
Một số chất gây dị ứng có thể gây phản vệ, tùy thuộc vào chất nào mà bạn bị dị ứng.
Các nguyên nhân gây phản vệ thường gặp bao gồm:
– Một số loại thuốc, đặc biệt là penicillin
– Thực phẩm, chẳng hạn như: củ lạc, các loại hạt (quả óc chó, trái hồ đào, hạnh nhân, hạt điều), lúa mì (ở trẻ em), động vật có vỏ cứng (sò, ốc), sữa và trứng.
– Côn trùng đốt: ong (ong vàng, ong bắp cày, ong vò vẽ lớn) và kiến lửa
Các nguyên nhân ít gây phản vệ bao gồm:
– Mủ cây (mủ cao su)
– Thuốc được sử dụng trong gây mê
– Luyện tập
Một số chất có thể gây ra phản ứng gọi là phản ứng giống phản vệ. Phản ứng giống phản vệ cũng giống và nguy hiểm như phản vệ, nhưng lại không liên quan tới kháng thể globulin miễn dịch E (IgE). Nguyên nhân phổ biến gây phản ứng giống phản vệ là cá và một số loại thuốc, ví dụ: asprin và các thuốc khác như ibuprofen (Advil, Motrin…) và naproxen (Aleve, Midol Extended Relief), và thuốc cản quang đường tĩnh mạch – dùng để tiêm tĩnh mạch khi chụp phim cắt lớp vi tính trong chẩn đoán bệnh.
Phản vệ gây ra bởi luyện tập không phổ biến và khác nhau giữa các cá thể. Ở một vài người, hoạt động hiếu khí, như chạy bộ, có thể gây phản vệ. Ở những người khác, hoạt động thể lực nhẹ nhàng hơn, như đi bộ, có thể gây phản ứng. Ăn một số loại thực phẩm trước khi luyện tập hoặc luyện tập khi thời tiết nóng, lạnh hoặc ẩm ướt cũng có liên quan tới phản vệ ở một số người. Hãy hỏi ý kiến bác sĩ về bất kỳ biện pháp dự phòng nào cần thiết khi bạn luyện tập.
Nếu bạn không biết dị nguyên nào gây dị ứng cho bạn, bác sĩ có thể làm xét nghiệm để cố gắng xác định dị nguyên đó. Trong một số trường hợp, nguyên nhân gây phản vệ không bao giờ xác định được. Điều này được gọi là phản vệ không rõ nguyên nhân.
Yếu tố nguy cơ
Không có nhiều yếu tố nguy cơ cho phản vệ, nhưng một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ bao gồm :
– Tiền sử bản thân với phản vệ. Nếu bạn đã bị phản vệ một lần thì bạn có nguy cơ phản vệ nghiêm trọng tăng. Phản vệ trong tương lai có thể sẽ nặng hơn phản vệ đầu tiên
– Dị ứng hoặc hen. Những người có một trong hai tình trạng này thì có nguy cơ cao bị phản vệ
– Tiền sử gia đình. Nếu bạn có người thân trong gia đình bị phản vệ do luyện tập thì bạn có nguy cơ bị loại phản vệ này cao hơn những người không có tiền sử gia đình
– Liệu có bất kỳ loại thực phẩm đặc biệt nào dường như gây ra dị ứng cho bạn hay không
– Với tất cả các loại thuốc mà bạn đã dùng thì có thuốc nào dường như liên quan tới các triệu chứng dị ứng của bạn hay không
– Bạn có bị dị ứng khi da tiếp xúc với mủ cao su/cao su hay không
– Bạn có bị dị ứng khi bị bất cứ loại côn trùng đặc biệt nào đốt hay không
Để giúp xác định chẩn đoán:
– Bạn có thể được làm xét nghiệm da hoặc xét nghiệm máu để kiểm tra dị ứng
– Bạn cũng có thể được yêu cầu giữ một danh sách chi tiết về những gì bạn ăn hoặc ngừng ăn một số loại thực phẩm nhất định trong một thời gian
Bác sĩ sẽ muốn loại trừ các tình trạng bệnh khác mà có thể là nguyên nhân gây ra các triệu chứng của bạn, bao gồm:
– Các rối loạn gây co giật
– Tình trạng bệnh lý khác với dị ứng mà gây đỏ da và các triệu chứng da
– Mastocytosis, một rối loạn hệ thống miễn dịch
– Các vấn đề về tâm lý, như cơn hoảng loạn
– Các vấn đề về tim hoặc phổi
– Epinephrine (adrenaline) có tác dụng làm giảm đáp ứng dị ứng của cơ thể.
– Thở oxy có tác dụng cung cấp thêm oxy khi hô hấp bị hạn chế.
– Thuốc kháng histamine và corticoid đường tĩnh mạch làm giảm viêm và phù nề đường thở giúp cải thiện hô hấp.
– Thuốc chủ vận beta (albuterol) giúp làm giảm các triệu chứng hô hấp.
– Gọi số cấp cứu 115 hoặc bất cứ sự giúp đỡ về y tế nào
– Để nạn nhân ở tư thế thoải mái và nâng cao chân của nạn nhân lên
– Kiểm tra mạch và nhịp thở của nạn nhân và, nếu cần thiết, tiến hành hồi sinh tim phổi (CPR) hoặc các biện pháp sơ cứu ban đầu (first aid) khác
– Tiêm thuốc điều trị sốc phản vệ cho nạn nhân, chẳng hạn như dụng cụ tiêm epinephrine tự động hoặc thuốc kháng histamine, nếu nạn nhân có mang thuốc theo mình.
Sử dụng dụng cụ tiêm tự động
Rất nhiều người có nguy cơ phản vệ mang theo dụng cụ tiêm tự động bên mình. Dụng cụ này là một ống tiêm kết hợp với kim tiêm ẩn mà chỉ tiêm được một liều thuốc duy nhất khi ấn bấm vào đùi. Phải luôn luôn đảm bảo rằng epinephrine được thay thế trước khi thuốc hết hạn sử dụng hoặc thuốc bị hỏng.
Hãy đảm bảo rằng bạn biết cách sử dụng dụng cụ tiêm tự động như thế nào. Ngoài ra, hãy chắc chắn rằng những người gần gũi với bạn nhất biết cách tiêm thuốc ra sao – nếu họ ở bên bạn trong khi cấp cứu phản vệ, một người trong số họ có thể cứu được bạn. Nhân viên y tế được gọi tới để xử trí phản ứng phản vệ nặng cũng có thể giúp bạn tiêm epinephrine hoặc thuốc khác để điều trị các triệu chứng của bạn.
Điều trị lâu dài
Nếu phản ứng phản vệ do côn trùng đốt, bạn có thể phải tiêm nhiều mũi dự phòng dị ứng (liệu pháp miễn dịch) để làm giảm đáp ứng dị ứng của cơ thể và dự phòng các phản ứng nghiêm trọng sau này.
Thật không may, trong phần lớn các trường hợp không có cách nào để điều trị các tình trạng miễn dịch nền mà nó có thể dẫn tới phản vệ. Nhưng bạn có thể thực hiện các bước để dự phòng một phản ứng trong tương lai – và phải có được sự chuẩn bị trước trong trường hợp phản vệ xảy ra.
– Tránh các yếu tố gây dị ứng cho bạn mà bạn biết càng nhiều càng tốt
– Bạn có thể phải mang theo thuốc epinephrine bên mình. Khi xuất hiện sốc phản vệ, bạn có thể tự tiêm thuốc bằng dụng cụ tiêm tự động (EpiPen, EpiPen Jr hoặc Twinject).
– Bác sĩ có thể khuyên bạn nên dùng prednisone hoặc thuốc kháng histamine.
Nếu con bạn đã từng bị phản vệ, hãy nói chuyện với y tá và giáo viên của trường để xây dựng kế hoạch ứng phó trong trường hợp khẩn cấp. Hãy chắc chắn rằng các nhân viên nhà trường có dụng cụ tiêm tự động để dự phòng khi con của bạn cần đến.
– Đeo một chiếc vòng cổ hoặc vòng tay cảnh báo y tế để cho biết/thông báo nếu bạn có dị ứng với các loại thuốc cụ thể hoặc các chất khác
– Thông báo cho bác sĩ về tình trạng dị ứng thuốc của bạn trước khi có bất cứ điều trị y tế nào. Nếu bạn được tiêm các mũi dự phòng dị ứng, luôn đợi ít nhất 30 phút trước khi rời phòng khám để bạn có thể được điều trị ngay lập tức nếu không may có phản ứng nghiêm trọng sau mũi tiêm dự phòng dị ứng.
– Bộ cấp cứu dự trữ (bao gồm dụng cụ và thuốc men) phải luôn sẵn sàng tại mọi thời điểm. Bác sĩ có thể tư vấn cho bạn những dụng cụ thích hợp có trong bộ cấp cứu, bao gồm cả dụng cụ tiêm tự động. Hãy chắc chắn rằng dụng cụ tiêm tự động chưa hết hạn; các loại thuốc thường phải còn hạn sử dụng 18 tháng.
– Nếu bạn bị dị ứng với côn trùng đốt, phải thật cẩn thận khi ở gần chúng. Mặc áo sơ mi dài tay và quần dài, và không đi dép hoặc chân đất trên cỏ. Tránh mầu sắc sặc sỡ và không xịt nước hoa trên người. Giữ bình tĩnh nếu bạn ở gần côn trùng đốt. Di chuyển ra xa một cách từ từ và tránh làm kinh động tới côn trùng.
– Nếu bạn có dị ứng với loại thực phẩm cụ thể, đọc kỹ nhãn của tất cả các loại thực phẩm bạn mua và ăn. Quy trình sản xuất có thể thay đổi, vì vậy điều quan trọng là định kỳ kiểm tra lại nhãn của thực phẩm mà bạn thường ăn. Khi ăn, hãy hỏi về các thành phần trong thực phẩm, và hỏi về sự chuẩn bị thức ăn bởi vì ngay cả một lượng nhỏ thức ăn mà bạn bị dị ứng cũng có thể gây ra phản ứng nghiêm trọng.
Tài liệu tham khảo
Một loạt các chất hóa học trung gian được giải phóng bởi hệ thống miễn dịch trong phản vệ có thể đẩy bạn vào tình trạng sốc gọi là sốc phản vệ (anaphylactic shock): tụt huyết áp, co thắt khí-phế quản, khó thở. Các dấu hiệu và triệu chứng của phản vệ bao gồm: mạch nhanh và yếu, ban đỏ trên da, và buồn nôn và nôn. Nguyên nhân thường gặp của phản vệ bao gồm: một số loại thực phẩm, một số loại thuốc, nọc độc của côn trùng, và cao su.
Người bị phản vệ cần được đưa tới khoa cấp cứu gần nhất ngay lập tức và cần được tiêm epinephrine (adrenaline). Nếu phản vệ không được điều trị ngay thì có thể dẫn tới hôn mê hoặc thậm chí tử vong.
Triệu chứng
Triệu chứng của phản vệ thường xuất hiện trong vòng vài phút tiếp xúc với dị nguyên. Tuy nhiên, đôi khi phản vệ có thể xảy ra 30 phút hoặc lâu hơn sau khi tiếp xúc. Triệu chứng của phản vệ bao gồm:– Phản ứng da: da nổi mề đay ngứa, và da đỏ rực hoặc tái nhợt (gần như luôn luôn biểu hiện với phản vệ)
– Cảm giác ấm/bốc hỏa
– Cảm giác nghẹn cổ họng
– Co thắt đường thở và lưỡi hoặc họng sưng nề có thể gây thở khò khè và khó thở
– Mạch nhanh và yếu
– Buồn nôn, nôn hoặc tiêu chảy
– Chóng mặt hoặc ngất xỉu
Khi nào thì đi khám bác sĩ
Gọi cấp cứu ngay lập tức (gọi bác sĩ hoặc gọi số điện thoại cấp cứu 115) nếu bạn, con bạn hoặc một ai đó mà bạn ở bên cạnh… có phản ứng dị ứng nặng.Nếu người đang bị phản vệ có mang theo dụng cụ tiêm epinephrine tự động(epinephrine autoinjector), ví dụ như EpiPen hoặc EpiPen Jr, thì bạn hãy tiêm ngay lập tức cho họ. Ngay cả khi các triệu chứng phản vệ đã được cải thiện sau khi tiêm epinephrine cấp cứu, bạn vẫn cần đưa ngay họ tới khoa cấp cứu gần nhất để theo dõi, điều trị và đảm bảo rằng các triệu chứng phản vệ không xuất hiện trở lại.
Hẹn khám bác sĩ nếu bạn hoặc con bạn đã từng có phản ứng dị ứng nặng hoặc bất cứ dấu hiệu và triệu chứng nào của phản vệ trước đây.
Việc chẩn đoán và quản lý lâu dài phản vệ rất phức tạp, vì vậy bạn có thể sẽ cần phải đi khám bác sĩ chuyên khoa về miễn dịch và dị ứng.
Nguyên nhân
Phản vệ xảy ra khi hệ thống miễn dịch của cơ thể sản xuất ra kháng thể đặc hiệu (được gọi là globulin miễn dịch E hoặc IgE) để chống lại chất gây dị ứng (được gọi là kháng nguyên hay dị nguyên) tạo ra một phản ứng miễn dịch không phù hợp hoặc quá mức đối với một chất, ngay cả khi chất đó là vô hại (ví dụ như thức ăn hằng ngày). Cơ thể của bạn có thể sẽ không có phản ứng gì khi lần đầu tiên tiếp xúc với chất gây dị ứng đó (do lượng kháng thể chưa được sản xuất đủ). Nhưng khi bạn tiếp xúc với chất gây dị ứng đó ở lần sau, kháng thể (đã được sản xuất và tồn tại trong cơ thể từ trước) sẽ phản ứng chống lại kháng nguyên (chất gây dị ứng), phản ứng này có thể kích thích cơ thể sản xuất và giải phóng một lượng lớn loại protein được gọi là histamine, histamine này sau đó có thể gây ra các triệu chứng phản vệ hoặc sốc phản vệ như đã mô tả ở trên.Một số chất gây dị ứng có thể gây phản vệ, tùy thuộc vào chất nào mà bạn bị dị ứng.
Các nguyên nhân gây phản vệ thường gặp bao gồm:
– Một số loại thuốc, đặc biệt là penicillin
– Thực phẩm, chẳng hạn như: củ lạc, các loại hạt (quả óc chó, trái hồ đào, hạnh nhân, hạt điều), lúa mì (ở trẻ em), động vật có vỏ cứng (sò, ốc), sữa và trứng.
– Côn trùng đốt: ong (ong vàng, ong bắp cày, ong vò vẽ lớn) và kiến lửa
Các nguyên nhân ít gây phản vệ bao gồm:
– Mủ cây (mủ cao su)
– Thuốc được sử dụng trong gây mê
– Luyện tập
Một số chất có thể gây ra phản ứng gọi là phản ứng giống phản vệ. Phản ứng giống phản vệ cũng giống và nguy hiểm như phản vệ, nhưng lại không liên quan tới kháng thể globulin miễn dịch E (IgE). Nguyên nhân phổ biến gây phản ứng giống phản vệ là cá và một số loại thuốc, ví dụ: asprin và các thuốc khác như ibuprofen (Advil, Motrin…) và naproxen (Aleve, Midol Extended Relief), và thuốc cản quang đường tĩnh mạch – dùng để tiêm tĩnh mạch khi chụp phim cắt lớp vi tính trong chẩn đoán bệnh.
Phản vệ gây ra bởi luyện tập không phổ biến và khác nhau giữa các cá thể. Ở một vài người, hoạt động hiếu khí, như chạy bộ, có thể gây phản vệ. Ở những người khác, hoạt động thể lực nhẹ nhàng hơn, như đi bộ, có thể gây phản ứng. Ăn một số loại thực phẩm trước khi luyện tập hoặc luyện tập khi thời tiết nóng, lạnh hoặc ẩm ướt cũng có liên quan tới phản vệ ở một số người. Hãy hỏi ý kiến bác sĩ về bất kỳ biện pháp dự phòng nào cần thiết khi bạn luyện tập.
Nếu bạn không biết dị nguyên nào gây dị ứng cho bạn, bác sĩ có thể làm xét nghiệm để cố gắng xác định dị nguyên đó. Trong một số trường hợp, nguyên nhân gây phản vệ không bao giờ xác định được. Điều này được gọi là phản vệ không rõ nguyên nhân.
Yếu tố nguy cơ
Không có nhiều yếu tố nguy cơ cho phản vệ, nhưng một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ bao gồm :
– Tiền sử bản thân với phản vệ. Nếu bạn đã bị phản vệ một lần thì bạn có nguy cơ phản vệ nghiêm trọng tăng. Phản vệ trong tương lai có thể sẽ nặng hơn phản vệ đầu tiên
– Dị ứng hoặc hen. Những người có một trong hai tình trạng này thì có nguy cơ cao bị phản vệ
– Tiền sử gia đình. Nếu bạn có người thân trong gia đình bị phản vệ do luyện tập thì bạn có nguy cơ bị loại phản vệ này cao hơn những người không có tiền sử gia đình
Biến chứng
Phản ứng phản vệ xuất hiện có thể đe dọa tính mạng; nó có thể gây ngừng thở hoặc ngừng tim. Trong trường hợp này, cần phải tiến hành hồi sinh tim phổi (CPR) cũng như thực hiện các biện pháp xử trí cấp cứu khác ngay lập tức.Xét nghiệm và chẩn đoán
Bác sĩ sẽ hỏi về tình trạng dị ứng của bạn hoặc bất cứ phản ứng dị ứng nào trước đó mà bạn có. Đánh giá này sẽ bao gồm các câu hỏi sau:– Liệu có bất kỳ loại thực phẩm đặc biệt nào dường như gây ra dị ứng cho bạn hay không
– Với tất cả các loại thuốc mà bạn đã dùng thì có thuốc nào dường như liên quan tới các triệu chứng dị ứng của bạn hay không
– Bạn có bị dị ứng khi da tiếp xúc với mủ cao su/cao su hay không
– Bạn có bị dị ứng khi bị bất cứ loại côn trùng đặc biệt nào đốt hay không
Để giúp xác định chẩn đoán:
– Bạn có thể được làm xét nghiệm da hoặc xét nghiệm máu để kiểm tra dị ứng
– Bạn cũng có thể được yêu cầu giữ một danh sách chi tiết về những gì bạn ăn hoặc ngừng ăn một số loại thực phẩm nhất định trong một thời gian
Bác sĩ sẽ muốn loại trừ các tình trạng bệnh khác mà có thể là nguyên nhân gây ra các triệu chứng của bạn, bao gồm:
– Các rối loạn gây co giật
– Tình trạng bệnh lý khác với dị ứng mà gây đỏ da và các triệu chứng da
– Mastocytosis, một rối loạn hệ thống miễn dịch
– Các vấn đề về tâm lý, như cơn hoảng loạn
– Các vấn đề về tim hoặc phổi
Phương pháp điều trị và thuốc
Khi phản vệ/sốc phản vệ xảy ra, đội cấp cứu có thể tiến hành hồi sinh tim phổi nếu có ngừng thở hoặc ngừng tim. Các thuốc có thể sử dụng bao gồm:– Epinephrine (adrenaline) có tác dụng làm giảm đáp ứng dị ứng của cơ thể.
– Thở oxy có tác dụng cung cấp thêm oxy khi hô hấp bị hạn chế.
– Thuốc kháng histamine và corticoid đường tĩnh mạch làm giảm viêm và phù nề đường thở giúp cải thiện hô hấp.
– Thuốc chủ vận beta (albuterol) giúp làm giảm các triệu chứng hô hấp.
Phải làm gì trong trường hợp cấp cứu
Nếu bạn ở bên cạnh ai đó mà đang có phản ứng dị ứng và biểu hiện các dấu hiệu sốc do phản vệ (sốc phản vệ) thì phải hành động nhanh chóng. Các dấu hiệu và triệu chứng của sốc do phản vệ bao gồm: da nhợt nhạt, lạnh và dính, mạch nhanh và yếu, khó thở, lú lẫn, và mất ý thức. Thậm chí nếu bạn không chắc chắn các triệu chứng là do phản vệ, thì vẫn thực hiện theo các bước sau đây ngay lập tức:– Gọi số cấp cứu 115 hoặc bất cứ sự giúp đỡ về y tế nào
– Để nạn nhân ở tư thế thoải mái và nâng cao chân của nạn nhân lên
– Kiểm tra mạch và nhịp thở của nạn nhân và, nếu cần thiết, tiến hành hồi sinh tim phổi (CPR) hoặc các biện pháp sơ cứu ban đầu (first aid) khác
– Tiêm thuốc điều trị sốc phản vệ cho nạn nhân, chẳng hạn như dụng cụ tiêm epinephrine tự động hoặc thuốc kháng histamine, nếu nạn nhân có mang thuốc theo mình.
Sử dụng dụng cụ tiêm tự động
Rất nhiều người có nguy cơ phản vệ mang theo dụng cụ tiêm tự động bên mình. Dụng cụ này là một ống tiêm kết hợp với kim tiêm ẩn mà chỉ tiêm được một liều thuốc duy nhất khi ấn bấm vào đùi. Phải luôn luôn đảm bảo rằng epinephrine được thay thế trước khi thuốc hết hạn sử dụng hoặc thuốc bị hỏng.
Hãy đảm bảo rằng bạn biết cách sử dụng dụng cụ tiêm tự động như thế nào. Ngoài ra, hãy chắc chắn rằng những người gần gũi với bạn nhất biết cách tiêm thuốc ra sao – nếu họ ở bên bạn trong khi cấp cứu phản vệ, một người trong số họ có thể cứu được bạn. Nhân viên y tế được gọi tới để xử trí phản ứng phản vệ nặng cũng có thể giúp bạn tiêm epinephrine hoặc thuốc khác để điều trị các triệu chứng của bạn.
Điều trị lâu dài
Nếu phản ứng phản vệ do côn trùng đốt, bạn có thể phải tiêm nhiều mũi dự phòng dị ứng (liệu pháp miễn dịch) để làm giảm đáp ứng dị ứng của cơ thể và dự phòng các phản ứng nghiêm trọng sau này.
Thật không may, trong phần lớn các trường hợp không có cách nào để điều trị các tình trạng miễn dịch nền mà nó có thể dẫn tới phản vệ. Nhưng bạn có thể thực hiện các bước để dự phòng một phản ứng trong tương lai – và phải có được sự chuẩn bị trước trong trường hợp phản vệ xảy ra.
– Tránh các yếu tố gây dị ứng cho bạn mà bạn biết càng nhiều càng tốt
– Bạn có thể phải mang theo thuốc epinephrine bên mình. Khi xuất hiện sốc phản vệ, bạn có thể tự tiêm thuốc bằng dụng cụ tiêm tự động (EpiPen, EpiPen Jr hoặc Twinject).
– Bác sĩ có thể khuyên bạn nên dùng prednisone hoặc thuốc kháng histamine.
Ứng phó và hỗ trợ
Có một phản ứng đe dọa tính mạng đáng sợ, cho dù nó xảy ra với bạn, người thân của bạn hoặc con bạn. Xây dựng một kế hoạch cấp cứu phản vệ có thể giúp tâm trí bạn thoải mái. Bàn bạc với bác sĩ riêng của bạn hoặc bác sĩ của con bạn để xây dựng bản kế hoạch này theo từng bước cần phải làm gì trong trường hợp phản vệ xảy ra. Theo cách này, bạn sẽ biết chính xác cần làm cái gì nếu phản vệ xảy ra, và bạn sẽ phải có một kế hoạch để bạn có thể chia sẻ với giáo viên, người giữ trẻ và người chăm sóc khác sao cho họ cũng sẽ biết cần phải làm những gì nếu họ cần tới.Nếu con bạn đã từng bị phản vệ, hãy nói chuyện với y tá và giáo viên của trường để xây dựng kế hoạch ứng phó trong trường hợp khẩn cấp. Hãy chắc chắn rằng các nhân viên nhà trường có dụng cụ tiêm tự động để dự phòng khi con của bạn cần đến.
Dự phòng
Cách tốt nhất để dự phòng phản vệ là tránh các chất (dị nguyên) mà bạn biết nó gây ra các phản ứng nghiêm trọng này. Thực hiện theo các bước sau:– Đeo một chiếc vòng cổ hoặc vòng tay cảnh báo y tế để cho biết/thông báo nếu bạn có dị ứng với các loại thuốc cụ thể hoặc các chất khác
– Thông báo cho bác sĩ về tình trạng dị ứng thuốc của bạn trước khi có bất cứ điều trị y tế nào. Nếu bạn được tiêm các mũi dự phòng dị ứng, luôn đợi ít nhất 30 phút trước khi rời phòng khám để bạn có thể được điều trị ngay lập tức nếu không may có phản ứng nghiêm trọng sau mũi tiêm dự phòng dị ứng.
– Bộ cấp cứu dự trữ (bao gồm dụng cụ và thuốc men) phải luôn sẵn sàng tại mọi thời điểm. Bác sĩ có thể tư vấn cho bạn những dụng cụ thích hợp có trong bộ cấp cứu, bao gồm cả dụng cụ tiêm tự động. Hãy chắc chắn rằng dụng cụ tiêm tự động chưa hết hạn; các loại thuốc thường phải còn hạn sử dụng 18 tháng.
– Nếu bạn bị dị ứng với côn trùng đốt, phải thật cẩn thận khi ở gần chúng. Mặc áo sơ mi dài tay và quần dài, và không đi dép hoặc chân đất trên cỏ. Tránh mầu sắc sặc sỡ và không xịt nước hoa trên người. Giữ bình tĩnh nếu bạn ở gần côn trùng đốt. Di chuyển ra xa một cách từ từ và tránh làm kinh động tới côn trùng.
– Nếu bạn có dị ứng với loại thực phẩm cụ thể, đọc kỹ nhãn của tất cả các loại thực phẩm bạn mua và ăn. Quy trình sản xuất có thể thay đổi, vì vậy điều quan trọng là định kỳ kiểm tra lại nhãn của thực phẩm mà bạn thường ăn. Khi ăn, hãy hỏi về các thành phần trong thực phẩm, và hỏi về sự chuẩn bị thức ăn bởi vì ngay cả một lượng nhỏ thức ăn mà bạn bị dị ứng cũng có thể gây ra phản ứng nghiêm trọng.
Tài liệu tham khảo
- Mayo Clinic: Anaphylaxis Definition – Diseases and Conditions
- WebMD: Anaphylaxis and Anaphylactic Shock: Symptoms and Common Triggers
- EpiPen: How To Use EpiPen
ThS. BS. Lương Quốc Chính
Khoa Cấp cứu, Bệnh viện Bạch Mai
Nguồn: DIỄN ĐÀN BÁC SĨ NỘI TRÚ
- 28-05-2018 -