Các mức độ vàng da ở trẻ sơ sinh

Bệnh vàng da ở trẻ được chia làm 2 loại là vàng da sinh lý và vàng da bệnh lý với 5 mức độ cơ bản. Tùy thuộc vào nguyên nhân và tình trạng của trẻ, bác sĩ sẽ chỉ định cách điều trị tương ứng.  

Bệnh vàng da có thể gặp ở trẻ sinh non lẫn những trẻ đủ tháng, bao gồm vàng da sinh lý hoặc vàng da bệnh lý. Bệnh nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể gây ra nhiều ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của trẻ.

Bệnh vàng ở trẻ sơ sinh là gì?

Vàng da ở trẻ sơ sinh là tình trạng da và kết mạc mắt của trẻ bị vàng, do nồng độ bilirubin trong máu cao. Hiện nay có khoảng từ 60 – 80% trẻ sinh đủ tháng (tức trên 37 tuần tuổi) bị bệnh vàng da và hầu hết trẻ sinh thiếu tháng điều gặp phải tình trạng này. 

Chất Bilirubin là gì?

Bilirubin là một chất được tạo ra khi các tế bào máu, tế bào hồng cầu trong cơ thể bị vỡ ra. Bình thường khi chất bilirubin được phóng thích sẽ được đào thải ra ngoài thông qua gan, mật, đường ruột và một phần nhỏ được thải qua đường nước tiểu và phân của trẻ.

Tuy nhiên, khi các tế bào máu, tế bào hồng cầu bị vỡ quá nhiều tạo ra nhiều bilirubin nhưng lại không được đào thải hết ra bên ngoài, nó vẫn còn tồn tại trong cơ thể, tích tụ dưới da, niêm mạc và sẽ gây ra hiện tượng vàng da ở trẻ sơ sinh.

Bệnh vàng da ở trẻ được chia thành 5 mức độ cơ bản:

  • Mức độ 1: Tình trạng vàng da chỉ xuất hiện ở vùng mặt và cổ. Hàm lượng bilirubin đo được trong máu ở mức từ 5 – 7 mg%.
  • Mức độ 2: Tình trạng vàng da sẽ xuất hiện thêm ở vùng cổ kéo dài xuống rốn. Hàm lượng bilirubin đo được là 8 – 10 mg%.
  • Mức độ 3: Tình trạng vàng da sẽ kéo dài thêm từ vùng rốn đến vùng đùi của trẻ. Hàm lượng bilirubin đo được từ 11 – 13 mg%.
  • Mức độ 4: Tình trạng vàng da sẽ xuất hiện thêm ở vùng tay, chân, dưới gối. Hàm lượng bilirubin lúc này là từ 13 – 15 mg%.
  • Mức độ 5: Vàng da sẽ xuất hiện xuống đến lòng bàn tay, bàn chân của trẻ. Hàm lượng bilirubin lúc này sẽ nhiều hơn 15 mg%.
Triệu chứng vàng da ở trẻ
Triệu chứng vàng da ở trẻ

Nguyên nhân gây ra bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh

Sau đây là một số nguyên nhân thường gặp gây bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh: 

  • Mẹ và bé bị ‘bất đồng’ về nhóm máu.
  • Thời gian mẹ chuyển dạ kéo dài, bé sinh ra có những bướu huyết thanh trên đầu.
  • Trẻ sơ sinh bị thiếu men G6PD khiến cho hồng cầu dễ vỡ.
  • Thường gặp ở những trẻ sinh non do gan của trẻ chưa đủ trưởng thành để chuyển hóa và đào thải chất bilirubin.
  • Quá trình đào thải chất bilirubin qua phân, nước tiểu bị cản trở làm ứ đọng các chất này ở tại da và niêm mạc trẻ.

Nhận biết sớm bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh 

Bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh thường chia thành 2 loại là: Bệnh vàng da do sinh lý và bệnh vàng da do bệnh lý. Mỗi loại bệnh sẽ có những triệu chứng nhận biết khác nhau. Cha mẹ có thể áp dụng quy tắc Kramer để nhận biết được màu da của trẻ bằng mắt thường: (1) Đưa trẻ đến nơi có đủ ảnh sáng. (2) Dùng tay ấn nhẹ lên vùng da của trẻ và để yên trong khoảng vài giây. Sau đó thả tay ra. (3) Quan sát vùng da bạn vừa ấn. 

Bệnh vàng da do sinh lý

Vàng da sinh lý là những trường hợp bệnh nhẹ. Một số biểu hiện của bệnh vàng da sinh lý là:

  • Xuất hiện từ 3 – 7 ngày sau khi sinh.
  • Mức độ vàng da chỉ kéo dài từ mặt tới rốn, đùi. Không xuất hiện sâu dưới lòng bàn tay, bàn chân trẻ.
  • Cơ thể trẻ không xuất hiện những biểu hiện bất thường như: ngủ li bì, nóng sốt, nôn ói, ngưng thở…

Bệnh vàng da do bệnh lý

Đối với trẻ bị vàng da do bệnh lý thì các mẹ có thể dựa vào các dấu hiệu sau đây:

  • Thời điểm xuất hiện bệnh cực kỳ sớm, có thể ngay ngày đầu sau sinh.
  • Mức độ vàng da thường rất nặng (hàm lượng bilirubin > 15 mg%) và bệnh tiến triển cũng rất nhanh. 
  • Bé sẽ kèm theo các triệu chứng như sốt cao, li bì, bú kém, bé thở không đều,…

Biến chứng của bệnh vàng da là gì? 

Hiện tượng vàng da sinh lý thường sẽ tự hết, không nguy hiểm và không cần điều trị. Tuy nhiên, vàng da bệnh lý hay vàng da nhân nếu không được điều trị kịp thời, trẻ sẽ bị nhiễm độc thần kinh, co giật, hôn mê gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển não, dẫn đến bại não hay những tổn thương não vĩnh viễn, thậm chí là tử vong. 

Điều trị vàng da ở trẻ sơ sinh
Điều trị vàng da ở trẻ sơ sinh

Điều trị bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh như thế nào?

Hiện nay để điều trị tình trạng vàng da sơ sinh ở trẻ, các bác sĩ thường áp dụng 2 phương pháp là chiếu đèn và thay máu.

  • Phương pháp chiếu đèn có thể áp dụng cho tất cả các trường hợp trẻ bị vàng da khi hàm lượng chất bilirubin dưới 20 mg%. Ngoài ra, phương pháp này cũng có thể áp dụng được cho những trẻ được chẩn đoán có nguy cơ mắc bệnh vàng da.
  • Phương pháp thay máu được chỉ định với những trường hợp trẻ sơ sinh bị vàng da với hàm lượng bilirubin tăng quá cao trên 20 mg%.

Bên cạnh đó, cha mẹ có thể thực hiện việc tắm nắng cho trẻ sơ sinh để giúp làm giảm lượng bilirubin trong cơ thể trẻ. Tuy nhiên, việc tắm nắng cần phải được thực hiện liên tục và khoa học.

Cách phòng ngừa bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh

Thực tế, việc phòng ngừa tình trạng vàng da ở trẻ sơ sinh thường rất khó bởi nguyên nhân gây bệnh là rất nhiều. Song, chúng ta có thể ngăn chặn sự phát triển tình trạng vàng da sơ sinh ở trẻ bằng cách:

  • Cho trẻ bú mẹ sớm, nhất là trong những ngày đầu sau sinh, trung bình khoảng 12 lần bú trong 1 ngày.
  • Đảm bảo cho trẻ bú đủ lượng sữa trong ngày. Khi trẻ bú đủ sữa sẽ giúp kích thích hệ đường ruột của trẻ hoạt động tốt, thải phân nhiều lần. Phân của bé sẽ chuyển từ màu xanh đen sang vàng.
  • Cho trẻ nằm trong phòng có đủ ánh sáng để giúp mẹ dễ dàng quan sát da trẻ.
  • Với những trẻ sinh non, có bướu huyết thanh sau sinh… thì mẹ cần đặc biệt chú ý nhiều hơn.

Tài liệu tham khảo

  • Sách "Chào con! Ba mẹ đã sẵng sàng" - BS Trần Thị Huyên Thảo 
  • Chương trình "Con khỏe mẹ vui" - BS Cam Ngọc Phượng, Trưởng khoa Nhi, Bệnh viện Quốc tế Hạnh Phúc


- 08-03-2019 -

Bài viết liên quan